آیا معاد روحانی ست یا جسمانی؟
سؤال: آیا معاد روحانی ست یا جسمانی و روحانی ست ؟
جواب: برای پاسخ به این سؤال هم از دلایل عقلی و همچنین از آیات قرآنی استفاده می کنیم. از لحاظ عقلي بايد به چند نکته توجه کنیم.
بايد ببينيم آیا خداوند قادر به این کار (جسماني بودن معاد) نيست ؟
جواب این است که خدايي كه ما را این قدر دقیق با این همه پیچیدگی آفرید، آن هم از یک قطره آب، وباره محشور كردن اجسام جنازه های پوسیده در روز رستاخیز كار سخت تری نيست، بلکه راحت تر هم هست.
همه مان شاهد هستیم که خداوند از دانه های كوچك ميوه هاي رنگارنگ، خوشمزه و آبدار خلق مي كند و خدايي كه درختان مرده در پاييز و زمستان را در فصل بهار و تابستان احیا مي كند. پس بيرون آوردن اجسام از خاك و بازسازی آنها برای خالق كار سختي نیست. لذا نمی توانیم بگوییم که در قيامت روح بايد عذاب بکشد. انسان مجموع از روح و جسم می باشد، و انسان است که باید جزا خیر یا مجازات گناهانش را بکشد. روح به تنهایی را نمی توانیم انسان بگوییم. بعد از مشاهده کردن این همه نشانه های آخرت انسان عاقل به وجود احیا دو باره یقین حاصل می کند. به این خاطر خداوند وقتی که از ایمان به آخرت می گوید، می فرماید که مسلمانان به آخرت یقین دارند. و بالاخرة هم یوقنون
اما از منظر اگر این مسأله را بررسی کنیم، به طور كلي مي تونيم بگويم كه اكثر آياتي كه در آن به مسئله عذاب و پاداش قيامت اشاره شده در صورتي قابل تحقق خواهد بود كه، معاد جسمانی باشد و جسمي در كار باشد.
به چند نمونه از آیات اشاره می کنیم:
· مُتَّكِئِينَ عَلَيْهَا مُتَقَابِلِينَ [1]
كه روبروى هم بر آنها تكيه دادهاند
· إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُواْ بِآيَاتِنَا سَوْفَ نُصْلِيهِمْ نَارًا كُلَّمَا نَضِجَتْ جُلُودُهُمْ بَدَّلْنَاهُمْ جُلُودًا غَيْرَهَا لِيَذُوقُواْ الْعَذَابَ إِنَّ اللّهَ كَانَ عَزِيزًا حَكِيمًا [2]
به زودى كسانى را كه به آيات ما كفر ورزيدهاند در آتشى [سوزان] درآوريم كه هر چه پوستشان بريان گردد پوستهاى ديگرى بر جايش نهيم تا عذاب را بچشند آرى خداوند تواناى حكيم است
· وَضَرَبَ لَنَا مَثَلًا وَنَسِيَ خَلْقَهُ قَالَ مَنْ يُحْيِي الْعِظَامَ وَهِيَ رَمِيمٌ * قُلْ يُحْيِيهَا الَّذِي أَنشَأَهَا أَوَّلَ مَرَّةٍ وَهُوَ بِكُلِّ خَلْقٍ عَلِيمٌ [3]
و براى ما مثلى آورد و آفرينش خود را فراموش كرد گفت چه كسى اين استخوانها را كه چنين پوسيده است زندگى مىبخشد*بگو همان كسى كه نخستينبار آن را پديد آورد و اوست كه به هر [گونه] آفرينشى داناست
· وَنُفِخَ فِي الصُّورِ فَإِذَا هُم مِّنَ الْأَجْدَاثِ إِلَى رَبِّهِمْ يَنسِلُونَ [4]
و در صور دميده خواهد شد پس بناگاه از گورهاى خود شتابان به سوى پروردگار خويش مىآيند
· خُشَّعًا أَبْصَارُهُمْ يَخْرُجُونَ مِنَ الْأَجْدَاثِ كَأَنَّهُمْ جَرَادٌ مُّنتَشِرٌ [5]
در حالى كه ديدگان خود را فروهشتهاند چون ملخهاى پراكنده از گورها[ى خود] برمىآيند
و درخواست حضرت ابراهيم (ع) مربوط به زنده شدن مرده ها شاید بارز ترین دلیل برای جسمانی بودن معاد می باشد. در این داستان بدنهاي تكه تكه شده چندين پرنده رو پراکنده کرده و همه آن تکه ها تبديل به پرنده های زنده شدند:
· وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ رَبِّ أَرِنِي كَيْفَ تُحْيِي الْمَوْتَى قَالَ أَوَلَمْ تُؤْمِن قَالَ بَلَى وَلَكِن لِّيَطْمَئِنَّ قَلْبِي قَالَ فَخُذْ أَرْبَعَةً مِّنَ الطَّيْرِ فَصُرْهُنَّ إِلَيْكَ ثُمَّ اجْعَلْ عَلَى كُلِّ جَبَلٍ مِّنْهُنَّ جُزْءًا ثُمَّ ادْعُهُنَّ يَأْتِينَكَ سَعْيًا وَاعْلَمْ أَنَّ اللّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ [6]
و (ياد كن) آنگاه كه ابراهيم گفت: (پروردگارا، به من نشان ده؛ چگونه مردگان را زنده مىكنى؟) فرمود: (مگر ايمان نياوردهاى؟) گفت: (چرا، ولى تا دلم آرامش يابد.) فرمود: (پس، چهار پرنده برگير، و آنها را پيش خود، ريز ريز گردان؛ سپس بر هر كوهى پارهاى از آنها را قرار ده؛ آنگاه آنها را فرا خوان، شتابان به سوى تو مىآيند، و بدان كه خداوند توانا و حكيم است.)
· وَأَنَّ السَّاعَةَ آتِيَةٌ لَّا رَيْبَ فِيهَا وَأَنَّ اللَّهَ يَبْعَثُ مَن فِي الْقُبُورِ [7]
و [هم] آنكه رستاخيز آمدنى است [و] شكى در آن نيست و در حقيقتخداست كه كسانى را كه در گورهايند برمىانگيزد
در آيه بالا خداوند می فرماید که کسانى را که در قبرها هستند برمى انگیزاند چون قبر جایگاه برای جسم است نه برای روح.
· يُخْرِجُ الْحَيَّ مِنَ الْمَيِّتِ وَيُخْرِجُ الْمَيِّتَ مِنَ الْحَيِّ وَيُحْيِي الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَكَذَلِكَ تُخْرَجُونَ [8]
زنده را از مرده بيرون مىآورد و مرده را از زنده بيرون مىآورد و زمين را بعد از مرگش زنده مىسازد و بدين گونه [از گورها] بيرون آورده مىشويد
تشبیه معاد با زنده شدن زمین بعد مرگش دلیل بارزی برای معاد جسمانی می باشد.
دلائلی که مطرح کردیم تنها بخشي از آیاتی هست که به جسماني بودن معاد اشاره می کند.
