احسان و محسن از دیدگاه قرآن کریم

احسان و محسن از دیدگاه قرآن کریم

خداوند متعال می فرماید:

لَى مَنْ أَسْلَمَ وَجْهَهُ لِلّهِ وَهُوَ مُحْسِنٌ فَلَهُ أَجْرُهُ عِندَ رَبِّهِ وَلاَ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلاَ هُمْ يَحْزَنُونَ [1]

آري كسي كه در برابر خداوند تسليم شود و نيكوكار باشد، پاداش او نزد پروردگارش ثابت است، نه ترسي بر آنها است و نه غمگين خواهند شد.

آیه نشانگر حقیقت ذیل است که :

بهشت و پاداش خداوند و نیل به سعادت جاودان در انحصار هیچ طایفه ای نیست، بلکه از آن ِ کسانی است که واجد دو شرط باشند: اول- تسلیم محض در مقابل فرمان حق، طوری که هیچ تبعیضی در احکام الهی نباشد. طوری نباشد که هر دستوری که موافق میل است پذیرفته شود و هر چه مخالف آن باشد قبول نشود.

شرط دوم: آثار این ایمان در عمل بازتاب می کند، لذا احسان و نیکوکاری را نسبت به همه، دور از نجات پرستی و تبعیض،  به عمل می آورند.

الَّذِينَ يُنفِقُونَ فِي السَّرَّاء وَالضَّرَّاء وَالْكَاظِمِينَ الْغَيْظَ وَالْعَافِينَ عَنِ النَّاسِ وَاللّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ [2]

همانها كه در توانگري و تنگدستي انفاق مي‏كنند؛ و خشم خود را فرو مي‏برند؛ و از خطاي مردم مي‏گذرند، و خدا نيكوكاران را دوست دارد

آنها که در همه حال، اقدام به کمک و بخشش می کنند نشان می دهند که صفت محسن در آنها نفوذ کرده است. حتی افراد تنگدست نیز به مقدار توانایی می توانند در راه کمک به دیگران انفاق کنند، علاوه بر آین  انفاق فقط بخشش مال وثروت نیست، بلکه هر گونه موهبت خدا داده ای را شامل می شود، مثل  علم و دانش.

لِّلَّذِينَ أَحْسَنُواْ الْحُسْنَى وَزِيَادَةٌ وَلاَ يَرْهَقُ وُجُوهَهُمْ قَتَرٌ وَلاَ ذِلَّةٌ أُوْلَئِكَ أَصْحَابُ الْجَنَّةِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ [3]

كساني كه نيكي كردند، پاداش نيك و زياده بر آن دارند و تاريكي و ذلت چهره‏هايشان را نمي‏پوشاند آنها ياران بهشتند و جاودانه در آن خواهند ماند.

چه پیروزی بزرگتر از این که انسان احسان کند و پروردگارش  از او خوشنود شود!

هَلْ جَزَاء الْإِحْسَانِ إِلَّا الْإِحْسَانُ [4]

آيا جزاي نيكي جز نيكي خواهد بود؟

در حدیثی از امام صادق است که می فرماید : آیه ای در قرآن است که عمومیت و شمول کامل دارد . راوی می گوید : عرض کردم کدام آیه است ؟ فرمود خداوند متعال می فرماید : «هَل جَـزاءُالاِحسان الاّ الا ِحسان» که در باره کافر مومن ، نیکوکار و بدکار جاری می شود « که پاسخ نیکی را باید به نیکی داد»و هر کس به او نیکی شود باید جبران کند ، و راه جبران این نیست که به اندازه او نیکی کنی، بلکه باید بیش از آن باشد، زیرا اگر همانند آن باشد نیکی او برتر است چرا که او آغازگر بوده است.

بنا بر این پاداش الهی در قیامت نیز بیش از عمل انسان در دنیا خواهد بود، طبق همان استدلالی که امام در حدیث فوق فرموده است .