خمس در لغت به معنای یک پنجم است. واژه خمس در قران کریم دادن یک پنجم از غنیمت حاصل از جنگ به افرادی که قران کریم اشاره می نماید . این را از آیه زیر می تواند درک کرد:
وَاعْلَمُوا أَنَّمَا غَنِمْتُمْ مِنْ شَيْءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِي الْقُرْبَىٰ وَالْيَتَامَىٰ وَالْمَسَاكِينِ وَابْنِ السَّبِيلِ إِنْ كُنْتُمْ آمَنْتُمْ بِاللَّهِ وَمَا أَنْزَلْنَا عَلَىٰ عَبْدِنَا يَوْمَ الْفُرْقَانِ يَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعَانِ . وَاللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ
و بدانيد كه هر چيزى را به غنيمت گرفتيد يك پنجم آن براى خدا و پيامبر و براى خويشاوندان [او] و يتيمان و بينوايان و در راهماندگان است اگر به خدا و آنچه بر بنده خود در روز جدايى [حق از باطل] روزى كه آن دو گروه با هم روبرو شدند نازل كرديم ايمان آورده ايد و خدا بر هر چيزى تواناست (انفال 41)
این آیه به ما نشان می دهد که خمس را چگونه و تحت چه شرایطی پرداخت نماییم. کسانی که خمس به آنها پرداخت می شود: خدا و رسول او، خويشاوندان پیامبر، یتیمان، فقرا و در راه ماندگان.
برای کسی که این آیه را می خواند دیگر جای هیچ شکی باقی نمی ماند که منظور از خمس غنایم جنگی است. ولی متاسفانه آنان که این آیه را نادیده گرفته و دین را در مورد نفع خودشان استفاده کرده و معنی این آیه را تحریف کرده می گویند که منظور از خمس نه تنها از غنیمت بلکه از تمام درآمدها است و باید یک پنجم درآمد به عنوان خمس پرداخت کرد. و طبق فتوی علمای شییعه چیزهایی که به آنها خمس تعلق می گیرد، اینهاست:
منفعت
معدن
گنج
جواهرى که بواسطۀ غواصى یعنى فرو رفتن در دریا به دست مى‌آید
مال حلال مخلوط به حرام
چیزهای که کافر ذمّى از مسلمان بخرد.
یعنی اگر هر گاه انسان درآمدی از محل کسب و کار خود به دست آورد، اگر از مخارج سال خود او و خانواده اش زیاد آید، باید خمس، یعنى یک پنجم آن را برای مصارف خاص به عنوان خمس بدهد.
مساله مهم دیگر این است که طبق فتاوی فقهای شیعه خمس در چه موارد باید مصرف کرد. هر چند که در این آیه خدای متعال به وضوح می گوید خمس به چه مصارفی باید برسد.
ولی اهل تشیع خمس را به دو قسمت تقسیم می كند، يك قسمت آن سهم سادات است و بايد به سيد بدهند و نصف ديگر آن سهم امام است كه در اين زمان بايد به مجتهد بدهند. حتی مسلمان اجازه ندارد خمسش را بدون اجازه مجتهد که تقلید می نماید پرداخت کند.
ایت اله خمینی در استفتائات خود می نویسد که باید به مرجع تقلید خود یا مجتهدی که مانند او از نظر کمیت و کیفیت به مصرف می رساند، بپردازد و نیز می تواند در جایی مصرف کند که مرجع تقلیدش اجازه می دهد.
خلاصه کلام نظر ما این است که خمسی که قران کریم در باره آن در سوره انفال 41 اشاره می نماید فقط به غنیمت جنگی تعلق می‌گیرد. واژه غنیمت در آیه مذکور، فقط به معنای دستاوردهای جنگی است و گرفتن خمس مکاسب نامشروع است.
