در باره خوف و رجاء

در باره خوف و رجاء
سؤال: سلام علیکم
آیا این که من در دلم به فکر خدا هستم و در اعمالم هم سعی میکنم خدا را در نظر بگیرم دیگر نباید بترسم پس یعنی لازم نیست به درگاه خدا گریه و زاری کنم؟
جواب: وعلیکم السلام.
در پاسخ به سؤال شما می خواهیم در باره حالت خوف و رجا صحبت کنیم که خود شما از آن نبیجه بگیرید.
واژه "رجا" – به معنی امیدوار بودن به رحمت خدا
امید به رحمت خدا این است که انسان درعین حالی که در کسب رضای الهی سعی می کند برای دوری از عذاب خدا به خود خدا پناه ببرد وبه او امید وار باشد. هرچند گناهانش سنگین باشد ازرحمت خدا مأیوس نباشد، چون یأس هم خودش گناه است و هم باعث گناه بیشترمی شود. امیدواربودن باعث تنبه وتوجه به گناه وپیدا کردن راه توبه می باشد .
حضرت یعقوب (ع) خطاب به فرزندانش چنین می گوید:
يَا بَنِيَّ اذْهَبُواْ فَتَحَسَّسُواْ مِن يُوسُفَ وَأَخِيهِ وَلاَ تَيْأَسُواْ مِن رَّوْحِ اللّهِ إِنَّهُ لاَ يَيْأَسُ مِن رَّوْحِ اللّهِ إِلاَّ الْقَوْمُ الْكَافِرُونَ
اى فرزندان برويد و در پى يوسف و برادرش بگرديد، و از رحمت الهى نوميد مباشيد، چرا كه جز خدانشناسان كسى از رحمت الهى نوميد نمى‏گردد
خداوند نیزمی فرماید:
قُلْ يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِن رَّحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ
اي بندگان من كه بر خود اسراف و ستم كرده‏ايد! از رحمت خداوند نوميد نشويد كه خدا همه گناهان را مي‏آمرزد.
حضرت علی (ع) به مردی که ازرحمت خدا مایوس بود فرمود:
ای مرد، ناامیدی توازرحمت خدابزرگ تراست از گناهان تو
رجای حقیقی بدون انجام عمل صالح وترک گناهان وپاکسازی دل معنا ندارد .
اما "خوف" درلغت به معنای ترس وهراس است.
ترس ازخدا یعنی ترس از خشم وعذاب خدا دردنیا وآخرت . منشا خشم وعذاب الهی، نافرمانی بشراست . معنای دیگرترس از خدا، لرزش است، خشیت، حالت خضوع وخشوع وتسلیم است .هرچه معرفت بیشترشود انسان خاشع تر می شود. خداوند در این باره می فرماید:
إِنَّمَا يَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَاء إِنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ غَفُورٌ
از بندگان خدا تنها دانايانند كه از او مى‏ترسند آرى خدا ارجمند آمرزنده است
رضی الله عنهم ورضوعنه ذلک لمن خشی ربه
خداازآنان خشنوداست وآنان نیزازخدا خشنودوراضی هستند. این مقام ازآن کسی که از پروردگارش می ترسد.
حد خوف ورجا:
راه درست درزمینه خوف ورجا – راه اعتدال است .
رجای بیش ازحد به آرزوهای بی جا کشیده می شود و موجب سهل انگاری می شود.
خوف نیزدرحد معینی باید باشد. اگرخوف از حد خود تجاوزکرد به ناامیدی و یأس منجرمی شود وانگیزه ای برای عبادت باقی نمی ماند که این عین گمراهی است .
لاییاس من روح الله الا القوم الکافرون
ازروح ورحمت خدا مایوس نمی شوند مگرگروه کافران
قرآن کریم درباره اولیاء وبرگزیدگان خدا می فرماید:
انهم کانوایسارعون فی الخیرات ویدعوننا رغبا ورهبا وکانوا لنا خاشعین
به راستی آنان پیشی گیرندگان درخوبیها بودند ومارا از روی امید و بیم می خواندند ودربرابر ما خاشع وفروتن بودند
امام صادق (ع) می فرماید:
هیچ بنده مومنی نیست ،مگراینکه درقلب اودونوراست : نورخوف ( ازگناهانش که مبادا خداوند متعال اوراکیفردهد) ونورامید (به رحمت فضل وآمرزش الهی که اورا می بخشد) که اگراین دونورباهم سنجیده شود، هیچ یک بردیگری فزونی ندارد.
خلاصه: هر مؤمنی باید در حال بین خوف و رجاء قرار بگیرد. چون نسبت به ظرفیت و دانش خود مسؤلیتش هم بالا تر می رود و آن چه که برای او قبلا یک ترک اولی بوده الآن دیگر می تواند گناه محسوب شود. یعنی هیچ کس نمی تواند کاملا مطمئن باشد که دیگر هیچ خوفی ندارد. اما این که می پرسید "گریه و زاری کنم؟ "، می گوییم: شما به وظیفه خود عمل کنید، گریه و زاری کردن جزء وظایف شرعی نمی باشد، بلکه یک حالت روحی هست که نیاز داشتن به آن یا نداشتند را باید خود شما تشخیص دهید. در پناه خداوند منان پیروز باشید.