در باره رزق
سوال: خداوند رزق را به کسی که کار می کند می دهد و یا به کسی که می خواهد؟ و یا اینکه به کسی که می خواهد بیشتر رزق می دهد؟
جواب: برای جواب سؤال باید اول این حقیقت را بیان کنیم که انسان با تلاشی که انجام می دهد رزق خودرا کسب می کند. و این اصل را
خداوند متعال چنین می فرماید:
وَأَن لَّيْسَ لِلْإِنسَانِ إِلَّا مَا سَعَى [1]
و اينكه براى انسان هيچ چيز نيست مگر آنچه كوشيده است.
این نشان دهنده آن است که ممکن است هدیه و یا اکرام و پذیرایی کسی (رزق) خورده و یا استفاده شود و از آن بهرمند شد. اما چیزی که از کار و دسترنج خود بدست نیامده باشد، از مال آن نمی باشد.
تصمیم اینکه هر کس چه قدر رزق و ثروت داشته باشد، با خداوند است. وظیفۀ ما این است که تمام سعی و تلاش خود را برای بدست آوردن روزی حلال انجام دهیم. در صورت خواست خداوند نعمت و ثروت برای بندگان داده شده آنها به این وسیله امتحان می شوند.
مَّن كَانَ يُرِيدُ الْعَاجِلَةَ عَجَّلْنَا لَهُ فِيهَا مَا نَشَاء لِمَن نُّرِيدُ ثُمَّ جَعَلْنَا لَهُ جَهَنَّمَ يَصْلاهَا مَذْمُومًا مَّدْحُورًا* وَمَنْ أَرَادَ الآخِرَةَ وَسَعَى لَهَا سَعْيَهَا وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَأُولَئِكَ كَانَ سَعْيُهُم مَّشْكُورًا[2]
هر كس بهره زودياب [دنيوى] بخواهد، آنچه كه ترجیح داده ایم به هر کسی بخواهيم زود می دهیم، سپس جهنم را براى او مقرر مىداريم كه نكوهيده و مطرود به آن در آيد و آن كس كه سراي آخرت را بطلبد و سعي و كوشش خود را براي آن انجام دهد، در حالي كه ايمان داشته باشد، سعي و تلاش او (از سوي خدا) پاداش داده خواهد شد.
إِنَّ رَبَّكَ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَن يَشَاءُ وَيَقْدِرُ إِنَّهُ كَانَ بِعِبَادِهِ خَبِيرًا بَصِيرًا[3]
پروردگارت روزي را براي هر كسی که اختیار کرده گشاده يا تنگ ميدارد، او نسبت به بندگانش آگاه و بيناست.
خداوند رزق را بر روی زمین مانند مرزعه ای پر پخش کرده؛ کسانی که سعی و کوشش بیشتری می کنند بیشتر برداشت می کنند. اما همانطور که در آیه بالا آمده خداوند به برخی رزق بیشتری می دهد.
خداوند این اکرام و نعمت را برای امتحان به فرد می دهد.
قرآن چنین می فرماید:
فَأَمَّا الْإِنسَانُ إِذَا مَا ابْتَلَاهُ رَبُّهُ فَأَكْرَمَهُ وَنَعَّمَهُ فَيَقُولُ رَبِّي أَكْرَمَنِ* وَأَمَّا إِذَا مَا ابْتَلَاهُ فَقَدَرَ عَلَيْهِ رِزْقَهُ فَيَقُولُ رَبِّي أَهَانَنِ* كَلَّا بَل لَّا تُكْرِمُونَ الْيَتِيمَ* وَلَا تَحَاضُّونَ عَلَى طَعَامِ الْمِسْكِينِ* وَتَأْكُلُونَ التُّرَاثَ أَكْلًا لَّمًّا* تُحِبُّونَ الْمَالَ حُبًّا جَمًّا [4]
اما انسان چون پروردگارش او را بيازمايد و او را گرامى دارد و به او نعمت بخشد، [شاد و مغرور شود و] گويد پروردگارم مرا گرامى داشت هنگامي كه براي امتحان روزي را بر او تنگ بگيرد ماءيوس ميشود و ميگويد پروردگارم مرا خوار كرده! چنان نيست كه شما خيال ميكنيد، بلكه شما يتيمان را گرامي نميداريد. و يكديگر را بر اطعام مستمندان تشويق نميكند. و ميراث [ضعيفان] را چپاولگرانه مىخوريد مال و ثروت را بسيار دوست ميداريد.
خداوند در این آیه به صورت آشکار بیان می کند که نعمت دادن و یا گرفتن برای امتحان انجام می دهد. به بندگانش مقام و قدرت و ثروت را می دهد و به این وسیله آنها را مورد امتحان قرار می دهد. و همچنین با گرفتن اینها نیز بندگانش را مورد آزمایش قرار می دهد. همچنین این آیه به ناشکری و همچنین حق کشی و بی عدالتی انسان نیز اشاره دارد. خداوند نعمتش را به برخی فزون می دهد، اما آنها با بی عدالتی، حق خوری و ناشکری کفران نعمت کرده و به همین دلیل خداوند این نعمت را از آنها می گیرد.
وَإِذْ تَأَذَّنَ رَبُّكُمْ لَئِن شَكَرْتُمْ لأَزِيدَنَّكُمْ وَلَئِن كَفَرْتُمْ إِنَّ عَذَابِي لَشَدِيدٌ [5]
همچنين) بخاطر بياوريد هنگامي را كه پروردگارتان اعلام داشت كه اگر شكر گزاري كنيد (نعمت خود را) بر شما خواهم افزود و اگر كفران كنيد مجازاتم شديد است!
یکی دیگر از راههایی که بر نعمت و ثروت می افزاید خرج کردن و بخشیدن این اموال و نعمتها در راه خدا می باشد. شکر نعمت و استفاده صحیح و به جا از نعمتها و دوری از اصراف نیز رزق را بیشتر می کند. خداوند چنین می فرماید:
مَّثَلُ الَّذِينَ يُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِي سَبِيلِ اللّهِ كَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنبَتَتْ سَبْعَ سَنَابِلَ فِي كُلِّ سُنبُلَةٍ مِّئَةُ حَبَّةٍ وَاللّهُ يُضَاعِفُ لِمَن يَشَاءُ وَاللّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ [6]
داستان كسانى كه اموالشان را در راه خدا مىبخشند همچون دانهاى است كه هفت خوشه مىروياند و در هر خوشهاى يكصد دانه، و خداوند براى هركس كه بخواهد [پاداش را] چند برابر مىكند و خداوند گشايشگر داناست.
