تاریخ ایام خاص مذهبی از قبل قابل محاسبه است. خداوند چنین می فرماید:
الشَّمْسُ وَالْقَمَرُ بِحُسْبَانٍ [۱]
خورشید و ماه بر حسابى [روان]اند
هُوَ الَّذِی جَعَلَ الشَّمْسَ ضِیَاء وَالْقَمَرَ نُورًا وَقَدَّرَهُ مَنَازِلَ لِتَعْلَمُواْ عَدَدَ السِّنِینَ وَالْحِسَابَ مَا خَلَقَ اللّهُ ذَلِکَ إِلاَّ بِالْحَقِّ یُفَصِّلُ الآیَاتِ لِقَوْمٍ یَعْلَمُونَ [۲] اوست کسى که خورشید را روشنایى بخشید و ماه را تابان کرد و براى آن منزلهایى معین کرد تا شماره سالها و حساب را بدانید خدا اینها را جز به حق نیافریده است نشانهها[ى خود] را براى گروهى که مىدانند به روشنى بیان مىکند
ضیاء،پرتو خرشید است، نور ان بخشی از پرتو است که انسان را اذیت نمی کند. ما خود خورشید را نمی بینیم. چیزی که ما از آن می بینیم، پرتوهایی است که از آن به ما می تابد.
ماه هم برای ما قابل مشاهده نیست. چیزی که ما از ماه می بینیم آن بخشی از پرتوهای خورشید است که به آن می تابد. جاهایی از ماه که خورشید به آن نمی تابد را در طول یک ماه به صورت، هلال، نیم قرص ماه و قرص کامل ماه مشاهده می کنیم.
الشَّمْسُ تَجْرِی لِمُسْتَقَرٍّ لَّهَا ذَلِکَ تَقْدِیرُ الْعَزِیزِ الْعَلِیمِ [۳]
و خورشید به [سوى] قرارگاه ویژه خود روان است تقدیر آن عزیز دانا این است
آغاز اولین روز ماه قمری، دیدن هلال (که بعد از غروب خورشید رویت شود) به دنبال آن است. اگر این ماه رمضان باشد، باید روزه گرفت. چرا که خداوند می فرماید:
أَیَّامًا مَّعْدُودَاتٍ فَمَن کَانَ مِنکُم مَّرِیضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّهٌ مِّنْ أَیَّامٍ أُخَرَ وَعَلَى الَّذِینَ یُطِیقُونَهُ فِدْیَهٌ طَعَامُ مِسْکِینٍ فَمَن تَطَوَّعَ خَیْرًا فَهُوَ خَیْرٌ لَّهُ وَأَن تَصُومُواْ خَیْرٌ لَّکُمْ إِن کُنتُمْ تَعْلَمُونَ [۴]
[روزه در] روزهاى معدودى [بر شما مقرر شده است] [ولى] هر کس از شما بیمار یا در سفر باشد (می تواند روزه نگیرد) تعدادى از روزهاى دیگر [را روزه بدارد] و بر کسانى که [روزه] طاقتفرساست کفارهاى است که خوراک دادن به بینوایى است و هر کس به میل خود بیشتر نیکى کند پس آن براى او بهتر است و اگر بدانید روزه گرفتن براى شما بهتر است
بنا به آیاتی که در بالا به آن اشاره شد، می توان آغاز ماه را محاسبه کرد. اما چون در زمان پیامبر(ص) کسی نبود که این کار را انجام دهد چنین فرموده اند:
“ما جماعت بی سوادی هستیم، نمی نویسیم و محاسبه نمی کنیم.” وبعد ده انگشت دو دستش را باز کرده و دو بار این طور این طور گفته و دفعه سوم یک انگشت شست خود را جمع کرده اینطور کردند. (این به ۲۹ روز بودن برخی از ماهای رمضان اشاره دارد.) بعد دوباره انگشتان دست خود را با زکرده و سه بار اینطور اینطور کرده اند.(این هم به ۳۰ روز بودن برخی از ماههای رمضان اشاره دارد.) (مسلم ۱۰۸۰/۱۵)
همچنین می فرمایند:
“هلال ماه را که دیدید روزه را شروع کنید، هلال را دیدید روزه را تمام کنید، اگر هوا ابری بود و هلال را رویت نکردید، ماه را سی روزه تمام کنید. (مسلم ۱۰۸۱/۱۸-۱۹)
اگر متخصص برای محاسبه روز اول وجود نداشته باشد، تنها چاره رویت هلال بدون چشم مسلح است. پیامبر(ص) هم اینگونه انجام داده بودند. اما امروزه با وجود آلات تخصصی اخترشناصی و متخصصان، باید این کار را طبق فرمایش قرآن با استفاده از علم و تخصص انجام داد.
روزه با طلوع فجر دوم آغاز می شود، لذا هر جای دنیا که هلال قبل از فجر دوم رویت شود، ملاک آن روز است و باید در مکه و کل جهان حتی قطبها روزه گرفته شود.
باید همگی از قرآن و سنت تبعیت کنیم. فقط از این طریق می توانیم در مورد شروع رمضان و عید به اتفاق برسیم.
طبق تثبیت آسترونم پروفسور دکتر عدنان اکتن، برای رویت با چشم انسان باید از خورشید ۸ درجه باز شده و از افق ۵ درجه بالاتر باشد. بنا بر این محاسبه اولین روز رمضان در تاریخ 15 می برابر با 25 اردیبهشت ماه در آمریکای جنوبی درسواحل غربی رویت می شود و تاریخ 16 می برابر با 26 اردیبهشت ماه هم روز اول رمضان خواهد بود.
بنابراین، جمعه 15ژوئن برابر با 25 خرداد روز عید فطر خواهد بود.
در هیچ یک از آیات الهی رویت هلال با چشم غیر مسلح امر نشده است. کاری که پیامبر(ص) در آن زمان انجام دادند را نباید به صورت امر مطلق طلقی کرد.
منبع: مجله کتاب و حکمت، عبد العزیز بایندر، صفحه ۱۴-۱۶،
[۱] سوره رحمان، ۵۵/۵
[۲] سوره یونس، ۱۰/۵
[۳] سوره یاسین، ۳۶/۳۹
[۴] بقره ۱۸۴؛
