ارزیابی احادیث قدسی
از دییدگاه پذیرفته شده در بین عوام، چیزهایی که پیامبر به مردم آموخته به سه دسته تقسیم می شود:
1. فرمایشاتی که خداوند به پیامبر(ص) نازل کرد. این وحی می باشد. وحی بدون هیچ گونه دخل و تصرف و تغییر همانگونه که خداوند می فرمود به انسانها انتقال داده می شد. هم در لفظ و هم در معنا مجزه محسوب می شود. به این دلیل با معنی نمی توان آن را روایت کرد. هیچ انسانی نمی تواند متنی مشابه و هم سطح آن بیاورد.
2. احادیث نبوی، در لفظ و معنا به پیامبر(ص) تعلق دارد.
3. احادیث قدسی، از طریق وحی، الهام و یا خواب و رویا به پیامبر اطلاع داده می شد. به گفته خود پیامبر، کلام را به خدا نسبت دادن می باشد. به اینها، احادیث ربانی، و یا احادیث الهی نیز گفته می شود. الفاظ این احادیث مانند قرآن معجزه نمی باشد. برای اینکه ارتباط نزدیک این احادیث با آیات قرآن نشان داده شود، به آن احادیث قدسی گفته می شود. از این نظر این احادیث نه در مرتبۀ قرآن قرار دارند، ونه در مرتبۀ حدیث شریف؛ جایگاه آن ما بین این دو می باشد.
ویژگی اصلی احادیث قدسی
در ابتدای این احادیث، "قال رسول الله فی ما یروی عن ربه" ویا "قال الله تعالی فی ما رواه عنه رسول الله" ویا "عن النبی فی ما یروی عن ربه" به کار برده می شود. در این قبیل احادیث بر خلاف دیگر احادیث پیامبر(ص) حکم راوی دارد.
در این احادیث، ضمیر شخص اول به کار برده شده مخاطبان هم اغلب پیامبر(ص) ، انسانها و ملائک می باشند. برای مثال:
"ای بندگانم، من ظلم را بر خود ممنوع کردم." (مسلم، حدیث 55)
در این احادیث مسائل احکام مطرح نمی شود. بلکه مسائل مربوط به اخلاق نیک و وسعت رحمت الهی و فضایل برخی عبادات بیان می شود. این احادیث در بهتر و زیباتر کردن عبادات و تکامل اخلاق و در مفهوم کلی، در بندۀ صالح و خوب بودن نقش دارد.
نمونه هایی از احادیث قدسی
خداوند متعال چنین می فرماینند: برای بندگان صالحم من در بهشت چنان نعمتایی حاضر کردم که تا به حال هیچ چشمی آنها را ندیده، هیچ گوشی آن را نشنیده، و از دل هیچ بشری خطور نکرده است.
خداوند متعال چنین می فرماید: عمل هر انسانی برای خودش می باشد. اما روزه انطور نمی باشد. این تنها عبادتی است که برای رضای من می باشد. پاداش این عمل را من خود به شخصه خواهم دادخداوند متعال چنین می فرماید: رحمتم از غضبم بیشتر است.
میزان صحت احادیث قدسی
نباید احادیث قدسی را مانند آیات قرآن ارزیابی کرد. و این احادیث بر طبق معیار های علمای حدیث ارزیابی و درجه بندی شده است. تعداد احادیث قدسی صحیح بین 100 تا 550 بیان شده است. و این اختلاف تعداد نشان دهندۀ اختلاف نظر علما راجع به آن می باشد. در کل، با بررسی کلی احادیث قدسی می توان گفت که اکثر آنها از نظر صحت مشکل دارند. حتی بسیاری از این احادیث در بین اهل عرفان و تصوف مشهور شده و و حتی علی رغم بررسیهای و معیارهای علمای حدیث هم، بسیاری از آنها صحیح قلمداد می شود.
برای مثال: من یک گنج پنهان بودم، آرزو کردم که شناخته شوم. برای اینکه شناخته شوم، انسانها را خلق کردم.
و یا: تو نبودی این کائنات را خلق نمی کردم.
یکی از دلایل زیاد بودن احادیث قدسی این است که می خواهند با نسبت دادن این سخنان به خداوند ، تاثیر آن را بر انسانها بیشتر کنند. این انسانها برای اینکه به اهداف خود برسند، چون نمی توانند کتاب خدا را آلت قرار دهند، به تحریف احادیث و ساختن آن پرداخته اند. ولی علی رغم تمام اینها نمی توان گفت که تمام احادیث قدسی ساختگی است.
