خداوند شب و روز را آفرید و به مقدار معلوم قرار داده است. طبق فرمایشات قرآن کریم، هر مکانی که انسان رندگی می کند، هم شب و هم روز وجود دارد. در مناطقی که ما زندگی هستیم ، فکر می کنیم شب – یعنی ناریکیست.
اما قرآن می فرماید که تاریکی شرط شب بودن نمی باشد و شب های روشن هم وجود دارند. آیه مرتبط این است:
وَجَعَلْنَا اللَّیْلَ وَالنَّهَارَ آیَتَیْنِ فَمَحَوْنَا آیَةَ اللَّیْلِ وَجَعَلْنَا آیَةَ النَّهَارِ مُبْصِرَةً لِتَبْتَغُواْ فَضْلًا مِّن رَّبِّکُمْ وَلِتَعْلَمُواْ عَدَدَ السِّنِینَ وَالْحِسَابَ وَکُلَّ شَیْءٍ فَصَّلْنَاهُ تَفْصِیلًا
ما شب و روز را دو نشانه توحید و عظمت خود) قرار دادیم سپس نشانه شب را محو کرده و نشان روز را روشنی بخش ساختیم، تا فضل پروردگار را (در پرتو آن) بطلبید (و به تلاش زندگی برخیزید) و عدد سالها و حساب را بدانید و هر چیزی را بطور مشخص (و آشکار) بیان کردیم.
طبق آیه نشانه روز – روشنایی است. اما نشانه ی شب را خداوند “محو کرد”. با این حال تاریکی از نشانه بودن شب بیرون می آید. کسانی که همیشه شب را تاریک و روز را روشن می بینند، به مسأله “محو شدن نشانه شب” اهتمام نداده اند. علما به اشتباه گفتند که “محو شدن نشانه شب” یعنی “محو شدن نشانه ماه” (چون ماه نشانه شب است)است. اما نمی شود این قول را قبول کرد. چرا که فرق روز با شب در چه می ماند؟ اما وقتی با دقت به قرآن کریم نگاه کنیم، خواهیم دید که نشانه روز – ضیا است، و نشانه شب – سکونت است. ضیا – روشنایی است که از خورشید می آید:
هُوَ الَّذِی جَعَلَ الشَّمْسَ ضِیَاء وَالْقَمَرَ نُورًا وَقَدَّرَهُ مَنَازِلَ لِتَعْلَمُواْ عَدَدَ السِّنِینَ وَالْحِسَابَ مَا خَلَقَ اللّهُ ذَلِکَ إِلاَّ بِالْحَقِّ یُفَصِّلُ الآیَاتِ لِقَوْمٍ یَعْلَمُونَ
او کسی است که خورشید را روشنائی و ماه را نور قرار داد، و برای آن منزلگاههائی مقدر کرد تا عدد سالها و حساب (کارها) را بدانید، خداوند این را جز به حق نیافریده او آیات (خود را) برای گروهی که اهل دانشند شرح میدهد
ضیا یعنی روشنایی هم دارای اشعه سوزناک هم دارای نور مفید می باشد.
خداوند می فرماید:
وَالشَّمْسِ وَضُحَاهَا* وَالْقَمَرِ إِذَا تَلَاهَا* وَالنَّهَارِ إِذَا جَلَّاهَا* وَاللَّیْلِ إِذَا یَغْشَاهَا
خورشید و گسترش نور آن سوگند! *و به ماه در آن هنگام که بعد از آن در آید* و به روز هنگامی که صفحه زمین را روشن سازد* و قسم به شب آن هنگام که صفحه زمین را بپوشاند
به روشنایی که به انسان آزار نمی رساند، نور می گویند. و خداوند نور را از صفات خود معرفی کرده است. به قرآن گریم و راه راست هم نور مینامد، ضیا نمی گوید. یعنی ضیا ی که از اشعه آزار دهنده عاری شده باشد، نور است. در واقع آن روشنایی که در سایه هست، ضیا نیست، یک نور است. شب سایه است که موقع استراحت جانداران و وقت حمایت از ضیا.
أَلَمْ تَرَ إِلَى رَبِّکَ کَیْفَ مَدَّ الظِّلَّ وَلَوْ شَاء لَجَعَلَهُ سَاکِنًا ثُمَّ جَعَلْنَا الشَّمْسَ عَلَیْهِ دَلِیلًا* ثُمَّ قَبَضْنَاهُ إِلَیْنَا قَبْضًا یَسِیرًا* وَهُوَ الَّذِی جَعَلَ لَکُمُ اللَّیْلَ لِبَاسًا وَالنَّوْمَ سُبَاتًا وَجَعَلَ النَّهَارَ نُشُورًا
آیا ندیدی چگونه پروردگارت سایه را گسترده ؟ و اگر میخواست آنرا ساکن قرار میداد، سپس خورشید را بر وجود آن دلیل قرار دادیم.* سپس آنرا آهسته جمع میکنیم* او کسی است که شب را برای شما لباس قرار داد و روز را مایه حرکت و حیات!
این سایه شب در برخی مناطق تاریکیست، و در برخی مناطق روشنایی است.
این طور است در مناطق با شب های سفید روشنایی که از خورشید می آید، مثل نوری که در سایه است.
در آیاتی که بابت اوقات نماز واجب صحبت می شود، فقط ازعبور خورشید از نصف النهار گفته میشود. عبور از نصف النهار حتی موقع که خورشید هنور طلوع نکرده، به راحتی تشخیص داده می شود. اما در آیاتی که در باره اوقات دیگر نماز و یا اوقات روزه آمده، کلمه خرشید نیامده است. خداوند در سوره مزمل میزان شب و روز را و این که شب به سه قسمت تقسیم می شود را می فهماند. در آیات مرتبط دیگر گفته می شود که تکه نخست وقت اول شب، تکه دوم و طولانیترین قسمت – وقت خواب و استراحت است. و تکه سوم – سپیدی صبح تا طلوع خرشید است. لذا در مناطقی که خرشید غروب نمی کند، شب باید دارای هر سه قسمت را دارا باشد. در اصل ساکنین این مناطق همین طور شب را حساب می کنند. پس، طول شبی که در آن منطقه هست، باید مساوی با طول شب معمولی ما باشد. در خط استوا طول شب و روز در طول سال به طور مداوم به مدت ۱۲ ساعت می باشد. از آنجا که مناطق قطبی به خط استوا موازی هستند، طول روز و شب ۱۲ ساعت باید باشد. این دو نقته مثل در روز های ۲۱ مارت و ۲۳ سپتامبر می شود. روز های که از ۲۱ مارت شروع به دراز شدن دارند، ۲۱ ژؤن شب و روز مساوی می شود و بعد از آن شروع به کوتاه شدن می کند. ۴۵ درجه عرض جغرافیایی مثل ۲۱ ژون طول روز بلند تر می شود. برای این که سه قسمت شب پدید بیاید، باید روز ها به سمت قطب کوتا تر شوند. اندازه و مقیاس این مناطق، مثل برگشت به خط استوا است. در ۵۰ درجه عرض جغرافیایی ۴۰ درجه، در ۶۰ درجه ۳۰، در ۷۰ درجه ۲۰، در ۹۰ درجه باید وقت خط استوا معتبر باشد. چون این اندازه ها با هم متوازی هستند. ما مطمائن هستیم که متخصص ین حقیقت را در این مناطق کشف خواهند کرد.
پرفسور دکتر عبد العزیز بایندر
وقف سلیمانیه
مرکز تحقیقات دین و فطرت
