سلام عليكم استاد
بعضی مفسران در تفسر آیه “الست بربکم” می نویسند که خدا در “عالم ذر” از بشر عهد گرفته است. آیا این حقیقت دارد؟ و سوال دیگری این است که آیا عهدی که آیه “الست بربکم” به آن مربوط است با عهد پیامبران تفاوتی دارد؟ به سخن دیگر فقط دو نوع عهد داریم؟
علیکم سلام
آن مساله عهدی که در آیه 172 سوره اعراف آمده است که میان مردم به «آیه ذر» معروف شده است توسط اکثر مفسران بطور اشتباه تفسیر شده است. این مساله ربطی به عالم ارواح یا قبل از ولادت انسان ندارد. ابتدا به آیه توجه کنیم:
وَإِذْ أَخَذَ رَبُّکَ مِن بَنِی آدَمَ مِن ظُهُورِهِمْ ذُرِّیَّتَهُمْ وَأَشْهَدَهُمْ عَلَى أَنفُسِهِمْ أَلَسْتُ بِرَبِّکُمْ قَالُواْ بَلَى شَهِدْنَا أَن تَقُولُواْ یَوْمَ الْقِیَامَهِ إِنَّا کُنَّا عَنْ هَذَا غَافِلِینَ (اعراف 172)
و هنگامى را که پروردگارت از پشت فرزندان آدم ذریه آنان را برگرفت و ایشان را بر خودشان گواه ساخت که “آیا پروردگار شما نیستم» گفتند: “چرا گواهى دادیم” تا مبادا روز قیامت بگویید: «ما از این [امر] غافل بودیم”
این آیه در میان مردم “المیثاق” و یا ” الست بربکم” و یا ” قالوا بلی” نیز معروف است. خدای تعالی این میثاق را از صلب آدم گرفته است. انسان از همان اوان تولد در پی خداست چون در فطرت او نهفته است. او در پی سوالات بسیاری است و همواره از دیگران می پرسد و برای آنها پاسخ، دلیل و برهان می جوید . مثل اینکه خدا ” الست بربکم” (آیا من پروردگار شما نیستم؟) می پرسد و انسان “بلی انت ربی و اشهد علی ذالک”چرا، گواهی می دهیم که پروردگارمان تویی) می گوید. این در طول عمر انسان مکررا تکرار می¬شود. هر وقت که انسان در آفاق و انفس آیات خدا را می بیند ایمانش افزایش می یابد.
چنانچه در بالا ذکر کردیم که مساله “المیثاق” ربطی به عالم دیگر مانند هنگام وقوع در رحم مادر ندارد و خدا آن عهدی را که اشاره می فرماید در این دنیا می گیرد. چون سن بلوغ اهمیت خاصی دارد و مسؤولیت انسان از این سال شروع می کند. و انسان از این سال به وحدانیت و وجود خدا پی برده و به آن شهادت می نماید. ولی برخی از آنان به خدا شرک می ورزند و برخی از به آن اعتراف نمی نمایند با آن که آنها نیز در جسجوی خدا هستند.
در جواب سوال دیگر می توانیم گفت که عهد پیامبران عهد وحی است که در آن دوره برای آنها وحی نازل می شود. و این عهد این طور نبود که در مکان خاص یک زمان از همه انبیا گرفته شده باشد. اما منظور در آیه ” الذین ینقضون عهد الله ” عهدی که از همه بشر گرفته شد (همان که در “أ لست بربکم” آمده است)
