تفاوت بین الهام و وحی چیست؟

خداوند در قران کریم می فرماید که ما  به مادر موسی (ع) وحی کردیم. آیا منظور قرآن الهام بوده یا وحی؟ عموماً تفاوت بین الهام و وحی چیست؟

آیه مورد نظر این است:

أَوْحَيْنَا إِلَى أُمِّ مُوسَى أَنْ أَرْضِعِيهِ فَإِذَا خِفْتِ عَلَيْهِ فَأَلْقِيهِ فِي الْيَمِّ وَلَا تَخَافِي وَلَا تَحْزَنِي إِنَّا رَادُّوهُ إِلَيْكِ وَجَاعِلُوهُ مِنَ الْمُرْسَلِينَ. – به مادر موسى وحى كرديم كه او را شير ده و چون بر او بيمناك شدى او را در نيل بينداز و مترس و اندوه مدار كه ما او را به تو بازمى‏ گردانيم و از [زمره] پيمبرانش قرار مى‏ دهيم (قصص 7)

در پاسخ به این سؤال، ابتدا باید یادآور شد  وحی هم نوعی الهام است. معنی وحی- اشارت چیزی به کسی با راههای گوناگون  است.  مثلا گاهی ممکن است مطلبی به قلب کسی القا شود، یا ممکن است خدای متعال برای آگاه کردن انسان به او فرشته ای در جلد انسان بفرستد ولی انسان او را نشناسد. اما  نباید فراموش کرد  که این امکان هم هست که اشاره از طرف شیطان هم باشد که در این مورد قران کریم می فرماید:

وَكَذَلِكَ جَعَلْنَا لِكُلِّ نَبِيٍّ عَدُوًّا شَيَاطِينَ الْإِنْسِ وَالْجِنِّ يُوحِي بَعْضُهُمْ إِلَى بَعْضٍ زُخْرُفَ الْقَوْلِ غُرُورًا وَلَوْ شَاءَ رَبُّكَ مَا فَعَلُوهُ فَذَرْهُمْ وَمَا يَفْتَرُونَ

و بدين گونه براى هر پيامبرى دشمنى از شيطانهاى انس و جن برگماشتيم بعضى از آنها به بعضى براى فريب [يكديگر] سخنان آراسته القا مى كنند و اگر پروردگار تو مى‏ خواست چنين نمیکردند پس آنان را با آنچه به دروغ مى‏ سازند واگذار.

خدای متعال در آیه ای دیگر این وحی را وسوسه می نامد. متاسفانه مردم این واژه ها را نمی توانند بفهمند. آلان توجه کنید خدای متعال در آیه می فرماید که به مادر موسی وحی کردیم، همان گونه که در بالا ذکر کردیم اگر خدا بخواهد با کسی حرف بزند به قلب او القا می نماید یا فرشته ای بر او می فرستد. اما برای پیامبران ارسال وحی حال خاصی دارد. بر همین است که خدای متعال در این باره  آیه 28 سوره جن می فرماید:

عَالِمُ الْغَيْبِ فَلَا يُظْهِرُ عَلَى غَيْبِهِ أَحَدًا. إِلَّا مَنِ ارْتَضَى مِنْ رَسُولٍ فَإِنَّهُ يَسْلُكُ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَمِنْ خَلْفِهِ رَصَدًا. لِيَعْلَمَ أَنْ قَدْ أَبْلَغُوا رِسَالَاتِ رَبِّهِمْ وَأَحَاطَ بِمَا لَدَيْهِمْ وَأَحْصَى كُلَّ شَيْءٍ عَدَدًا

داناى نهان است و كسى را بر غيب خود آگاه نمى ‏كند. جز پيامبرى را كه از او خشنود باشد كه [در اين صورت] براى او از پيش رو و از پشت‏ سرش نگاهبانانى بر خواهد گماشت.

از این آیه معلوم می شود که خدا در اطراف رسول، فرشتگانی را به نگهبانی گذاشته تا وقتی به او وحی می شود، شیاطین نتوانند در ذهن و قلب او دخل و تصرّف کنند، اینها مانع از این می شوند که شیاطین بتوانند در انبیاء نفوذ کنند.

اجمال پاسخ این است: آیه ای که ذکر کردیم منظور همان وحی است که خدا به مادر موسی (ع) القاء کرده بود. یعنی ممکن هست در خواب یا با واسطه فرشته باشد