توبه کردن نعمت الهی است
وقتی خداوند به بنده ای از بندگانش می خواهد رحمت کند، در توبه را برایش باز می گذارد. توبه و فرصت آن، یکی از بهترین نعمت های الهی است که باید از آن بهره کامل برد.
وقتی انسان مرتکب گناه می شود خداوند او را مورد لطف قرار داده است و نعمت توبه را به او داده است. او می تواند ضمن جبران آن کوتاهی ها، وجود خود را از آثار آن گناهان پاک کند و از یأس و ناامیدی رها شود. همان گونه که خداوند نیز خطاب به پیامبر صلی الله علیه و آله فرموده است:
« قُلْ یا عِبادِیَ الَّذینَ أَسْرَفُوا عَلی أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللّهِ إِنَّ اللّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمیعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحیمُ [1]
به آن دسته از بندگانم که بر خودشان ستم روا داشته (و خود را به گناه آلوده نموده اند) بگو از رحمت خدا مأیوس نشوند؛ چرا که خدا همه گناهان را می آمرزد. به درستی که او خدای بخشنده و مهربان است.
حقیقت توبه، فقط به زبان جاری ساختن جمله ؛ «استغفراللّه َرَبّی و اتوبُ الیه» نیست: ثُمَّ إِنَّ رَبَّکَ لِلَّذینَ عَمِلُوا السُّوءَ بِجَهالَةٍ ثُمَّ تابُوا مِنْ بَعْدِ ذلِکَ وَ أَصْلَحُوا إِنَّ رَبَّکَ مِنْ بَعْدِها لَغَفُورٌ رَحیمٌ [2]
اما پروردگارت در مورد آنها که از روی جهالت (جهل و نادانی) اعمال بد انجام داده اند، سپس توبه کردند و در مقام جبران برآمدند، آمرزنده و مهربان است.
توبه کردن لفظی و یا حتی قلبی و درونی کافی نیست، بلکه اثر عملی آن نیز دارای اهمیت بسیاری است. اصلاح و جبران آثاری که از گناه به جای می ماند، جزء توبه است تا آن بخش از روح انسان، جامعه و یا افراد دیگر که با گناه دچار آسیب شده است، اصلاح شود.
وقتی قرآن کریم تعبیرهای گوناگونی را راجع به توبه به کار می برد. همچنانکه مردم را به توبه نصوح (بی بازگشت) فرا می خواند:
«یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا تُوبُوا إِلَی اللّهِ تَوْبَةً نَصُوحًا [3]
ای کسانی که ایمان آورده اید، به درگاه خداوند توبه نصوح کنید.
توبه هم مانند بسیاری از مسائل دیگر مانند ایمان، تقوا و…، دارای مراحل و مراتبی است که از یک مرتبه خاص آن، به عنوان توبه نصوح یاد می شود. حضرت علی رضی الله عنه توبه نصوح را چنین معنا کرده است: نصوح، یعنی پشیمانی قلبی و عذرخواهی زبانی و عزم و تصمیم جدّی و مداوم بر ترک گناه. [4]
« ثُمَّ إِنَّ رَبَّکَ لِلَّذینَ عَمِلُوا السُّوءَ بِجَهالَةٍ ثُمَّ تابُوا مِنْ بَعْدِ ذلِکَ وَ أَصْلَحُوا إِنَّ رَبَّکَ مِنْ بَعْدِها لَغَفُورٌ رَحیمٌ [5]
اما پروردگارت در مورد آن ها که از روی جهالت (جهل و نادانی) اعمال بد انجام داده اند، سپس توبه کردند و در مقام جبران برآمدند، آمرزنده و مهربان است
گناهان، در حقیقت خطرناک هستند و انسان گناهکار، اگر همین طور از دنیا برود عاقبتش هلاکت و نابودی است. پس هیچ چیز واجبتر از توبه کردن برای انسان گناهکار وجود ندارد و باید در امر توبه عجله کرد. گناه انسان را از خدا دور کرده از فیض قرب پروردگار محروم می سازد. خداوند در موارد بسیاری در قرآن انسان ها را به توبه کردن فرا خوانده است:
تُوبُوا إِلَی اللّهِ جَمیعًا أَیُّهَا الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ [6]
ای مؤمنان! همه شما به سوی خدا توبه کنید، شاید رستگار شوید.
با توجه به این بیان و آیات فراوان در این زمینه تأخیردر توبه، تأخیر در انجام فرمان الهی محسوب می شود که سرانجام آن نیز محرومیت از سعادت است.
