حکم شرعی در ازدواج صغیره

حکم شرعی در ازدواج صغیره

اسلام ازدواج را با عقد مشروع کرد که برای عقد هم دو شرط ضروریست: یکی بلوغ و دیگری رشد است. بلوغ جنسی با علائم خاص مثل احتلام شدن برای پسرها و دیدن عادت ماهانه برای دخترها، شروع می شود. اما رشد این است که فرد توانایی تدبیر امور خود را داشته باشد.

اما جمهور فقهاء به این باورند که پایین ترین سن ازدواج مشخص نیست، و برای ولی الامر جائز است دختر یا پسر خرد سال خودرا به ازدواج در آورند. تنها شرط هم این است که مطمئن  باشند که این ازدواج به صلاح فرزندشان است. و برای این دیدگاه خود علما ادله از قرآن و سنت می آورند. بعدا ادله شان را مطرح کرده آن را نقد خواهیم نمود.

ما ازدواج کودکان را صحیح نمی دانیم، چون طبق فرمایشات قرآن هم بلوغ و هم رشد را شرط می دانیم. مثلا دختر 9 ساله (حتی اگر به بلوغ جنسی رسیده باشد، البته حالت نادر است )، نمی تواند ازدواج کند، چون هنوز رشید نیست. هم قرآن کریم، هم سنت شریف و هم عقل سالم این را تصدیق می کند.

خداوند در قرآن کریم می فرماید:

• وَابْتَلُواْ الْيَتَامَى حَتَّىَ إِذَا بَلَغُواْ النِّكَاحَ فَإِنْ آنَسْتُم مِّنْهُمْ رُشْدًا فَادْفَعُواْ إِلَيْهِمْ أَمْوَالَهُمْ وَلاَ تَأْكُلُوهَا إِسْرَافًا وَبِدَارًا أَن يَكْبَرُواْ وَمَن كَانَ غَنِيًّا فَلْيَسْتَعْفِفْ وَمَن كَانَ فَقِيرًا فَلْيَأْكُلْ بِالْمَعْرُوفِ فَإِذَا دَفَعْتُمْ إِلَيْهِمْ أَمْوَالَهُمْ فَأَشْهِدُواْ عَلَيْهِمْ وَكَفَى بِاللّهِ حَسِيبًا [1]

و يتيمان را بيازماييد تا وقتى به [سن] زناشويى برسند پس اگر در ايشان رشد [فكرى] يافتيد اموالشان را به آنان رد كنيد و آن را [از بيم آنكه مبادا] بزرگ شوند به اسراف و شتاب مخوريد و آن كس كه توانگر است بايد [از گرفتن اجرت سرپرستى] خوددارى ورزد و هر كس تهيدست است بايد مطابق عرف [از آن] بخورد پس هر گاه اموالشان را به آنان رد كرديد بر ايشان گواه بگيريد خداوند حسابرسى را كافى است.

در آیه دیگر می فرماید:

• وَكَيْفَ تَأْخُذُونَهُ وَقَدْ أَفْضَى بَعْضُكُمْ إِلَى بَعْضٍ وَأَخَذْنَ مِنكُم مِّيثَاقًا غَلِيظًا    [2]

و چگونه آن [مهر] را مى‏ ستانيد با آنكه از يكديگر كام گرفته‏ ايد و آنان از شما پيمانى استوار گرفته ‏اند.

پیمان استوار که در آیه ذکر شده ازدواج است، آیا از صغیره می شود پیمان استوار گرفت، در حالی که شاید اصلا  قادر به فهم معنای آن هم نباشد؟

• يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ لاَ يَحِلُّ لَكُمْ أَن تَرِثُواْ النِّسَاء كَرْهًا [3]

اى كسانى كه ايمان آورده‏ ايد براى شما حلال نيست كه زنان را به اكراه ارث بريد.

آیا ازدواج صغیره اکراه نیست؟!

• وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُم مِّنْ أَنفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِّتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُم مَّوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ [4]

و از نشانه‏ هاى او اين كه از [نوع] خودتان همسرانى براى شما آفريد تا بدانها آرام گيريد و ميانتان دوستى و رحمت نهاد آرى در اين [نعمت] براى مردمى كه مى‏ انديشند قطعا نشانه‏ هايى است.

قرآن کریم به شکل واضح بیان می کند که هدف از ازدواج صرفا لذت جویی نیست، بلکه آرامش، دوستی، رحمت است. با وجود همسر صغیره می توانیم ادعا کنیم که این هدف برای طرفین تحقق یافت؟

• در حدیث آمده است: لا تنكح البكر حتى تستأذن، یعنی با باکره بدون اذن خودش ازدواج نکنید. پس باید از باکره اذن گرفت، اما برای این که اذنش معتبر محسوب شود، باید منتظر ماند، تا به رشد برسد. اما ولی صغیره هم نمی تواند در اموال خاص وی تصرف کند، چه برسد به این که در خاصه نفسانی او تصرف کند!
• در حدیث دیگری از پیامبر (ص) چنین آمده:

أيما امرأت نَكَحَت بغير إذن وليها فنكاحها باطل، یعنی اگر زن بدون اذن ولی ازدواج کند، نکاح باطل خواهد شد. وجه دلالت این حدیث در این است که ازدواج را پیامبر(ص)به زن نسبت داده است. نکاح عقدی است که در آن رضایت زن شرط می باشد. برای معتبر بودن رضایت طرف، رشید بودن او ضروریست، به عبارت دیگر رضایت صغیره غیر معتبر است.

• ·       فطرت سالم ازدواج صغیره را نمی پذیرد.
• ·       زوجیت مسؤلیت بزرگی است که خداوند آن را میثاق غلیظ نامیده، نمی شود مسؤلیتی به این بزرگی را بر دوش صغیره گذاشت.

اما ادله کسانی که طرفدار مجاز بودن ازدواج صغیره هستند:

• وَاللَّائِي يَئِسْنَ مِنَ الْمَحِيضِ مِنْ نِسَائِكُمْ إِنِ ارْتَبْتُمْ فَعِدَّتُهُنَّ ثَلَاثَةُ أَشْهُرٍ وَاللَّائِي لَمْ يَحِضْنَ [5]

آن زنان شما كه از دیدن خون [ماهانه] نوميدند اگر شك داريد [كه خون مى ‏بينند يا نه] عده آنان سه ماه است و [آنانى] كه خون نديده‏ اند…

زنانی که خون ندیده در آیه را دلیل بر جواز ازدواج صغیره می دانند و حتی در ترجمه های قرآن هم {دخترانی که هنوز حیض ندیده اند} نوشتند. در حالی که نمی توانیم ادعا کنیم که اگر حیض ندیده باشد، حتما صغیره است. چرا که برخی زنان به علت مریضی  حیض نمی بینند، و یا برخی با این که بالغ هستند، هنوز حیض ندیده اند (علامت بلوغ تنها با حیض نیست). پس نمی توان آیه فوق را به عنوان دلیل بر جواز ازدواج صغیره بپذیریم.

• دلیل دیگری که دارند این است که پیامبر (ص) با ام المؤمنین عایشه ازدواج کرد، در حالی که او دختر 9 ساله بود. برای پاسخ به این احتجاج لطفا این جا http://www.dinwefetrat.com/?p=1538
•   کلیک بکنید

با آن چه که در بالا گفتیم می توان به این نتیجه رسید که سن ازدواج سن رشد است. و این سن در افراد مختلف یک سان نمی باشد، ولیّ بهتر می داند دختر به رشد رسیده است یا نه، لذا در صحت نکاح رضایت ولی ضروریست، اما به تنهایی کافی نیست.

[1]  نسا 6؛

[2]  نسا 21؛

[3]  نسا 19؛

[4]  روم 21؛

[5]  طلاق 4؛