در باره حکمت

در باره حکمت

سوال: اگر حکمت، احکام درستی باشد که از قرآن استخراج می شود، پس احکامی که پیامبر از قرآن می آموزد و رفتار ایشان  حدیث و سنت است؟ احکامی که از قرآن استخراج می شود مانند قرآن قطعی و محکم است یا احتمال خطا وجود دارد؟

جواب: حکمت، احکام صحیحی است که پیامبر(ص) از قرآن استخراج می کند. پیامبر(ص) حکمت را به مومنان هم می آموزد. البته یاد گیری حکمت مختص مومنان نیست. هر کس نشانه طبیعت خداوند را بخواند نیز می تواند به حکمت دست یابد. حکمت، اطلاعات درست که در تمام جهان مشترک است.

احکام صادر شده از جانب پیامبر(ص) و احادیث، حکمت هستند. البته که خطاها و اشکالاتی هم در آنها وجود دارد. پیامبر(ص) نیز ممکن است هنگام استخراج احکام از قرآن دچار اشتباه شود. این مانند آن است که یک آشپز ماهر که همیشه غذاهای لذیذی می پزد نیز گاهی نتواند غذا را طعم خوش طبخ کند و یا آن را بسوزاند و… یعنی ممکن است غذای این آشپز خوشمزه نباشد.

قرآن، آیات خداوند است و هیچ گونه خطا و اشتباهی در آن وجود ندارد و باید قرآن را به همان شکل موجود تبلیغ کرد. اما استخراج احکام می تواند اشتباه باشد.  خداوند چنین می فرماید:

يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِذَا جَاءكَ الْمُؤْمِنَاتُ يُبَايِعْنَكَ عَلَى أَن لَّا يُشْرِكْنَ بِاللَّهِ شَيْئًا وَلَا يَسْرِقْنَ وَلَا يَزْنِينَ وَلَا يَقْتُلْنَ أَوْلَادَهُنَّ وَلَا يَأْتِينَ بِبُهْتَانٍ يَفْتَرِينَهُ بَيْنَ أَيْدِيهِنَّ وَأَرْجُلِهِنَّ وَلَا يَعْصِينَكَ فِي مَعْرُوفٍ فَبَايِعْهُنَّ وَاسْتَغْفِرْ لَهُنَّ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ

اي پيامبر هنگامي كه زنان مؤمن نزد تو آيند و با تو بيعت كنند كه چيزي را شريك قرار خدا ندهند دزدي نكنند، آلوده زنا نشوند، فرزندان خود را نكشند، تهمت و افترائي پيش دست و پاي خود نياورند، و در هيچ احکام استخراج شده از آیات مخالفت فرمان تو نكنند، با آنها بيعت كن، و براي آنها از درگاه خداوند طلب آمرزش نما كه خدا آمرزنده و مهربان است. (سوره ممتحنه 60/12)

در این آیه خداوند در خطاب به زنان که از شرایط سخت اجتماعی برخوردارند خطاب می کند. منظور از "مَعْرُوفٍ" آیه نیست بلکه احکامی است که از آیات استخراج شده. معروف را نبی می آموزد و اگر اشتباه کند، می توانند از او نپذیرند.

موضوعاتی که راجع به حکمت است، در آن نبی به کار برده شده است. چون رسول فقط تبلیغ می کند، و در تبلیغ جای هیچ گونه خطا و اششتباهی وجود ندارد. خداوند در این باره چنین می فرماید:

ثُمَّ لَقَطَعْنَا مِنْهُ الْوَتِينَ

سپس شاهرگش را قطع مى‏كرديم‏ (سوره حاقه 69/46)

اما آیاتی که به رسول نازل شده سخن خداست و هیچ گونه خطایی وجود ندارد و باید آن را پذیرفت و ایمان داشت.

خداوند می فرماید:

مَا كَانَ لِمُؤْمِنٍ وَلَا مُؤْمِنَةٍ إِذَا قَضَى اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَمْرًا أَن يَكُونَ لَهُمُ الْخِيَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ وَمَن يَعْصِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَقَدْ ضَلَّ ضَلَالًا مُّبِينًا

 هيچ مرد و زن با ايماني حق ندارد هنگامي كه خدا و رسولش امري را لازم بدانند اختياري از خود (در برابر فرمان خدا) داشته باشد، و هر كس ‍ نافرماني خدا و رسولش را كند به گمراهي آشكاري گرفتار شده است. (سوره احزاب 33/36)

منظور این آیه، آیاتی است که خداوند به رسول برای تبلیغ نازل کرده و پذیرفتن و ایمان به آن واجب است و هیچ گونه خطا و تردید در آن وجود ندارد.

وظیفه ما در قبال دین این است که اگر کسی راجع به احکام دینی حکمی صادر کرد از او دلیلش را با اثبات آیه بخواهیم. در صورت تطابق با آیات قرآن آن را بپذیریم. پذیرفتن احادیث و سنت هم باید در صورت تطابق آن با آیات قرآن باشد.