دستیابی به حکمت

دستیابی به حکمت

وقتی حکمت را به معنی درست فهمیدن قرآن پذیرفتیم، حالا سوال این جاست که آیا دستیابی به این حکمت چه طور ممکن خواهد شد:

در آیه کریمه خداوند می فرماید:

إِنَّا أَنزَلْنَا إِلَيْكَ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ لِتَحْكُمَ بَيْنَ النَّاسِ بِمَا أَرَاكَ اللّهُ وَلاَ تَكُن لِّلْخَآئِنِينَ خَصِيمًا [1]

ما اين كتاب را به حق بر تو فرستاديم تا به آنچه خداوند به تو آموخته، در ميان مردم حکم کنی و از كساني مباش كه از خائنان حمايت نمائي.

راهی که خداوند نشان داده در قرآن موجود است. خداوند چنین می فرماید:

الَر كِتَابٌ أُحْكِمَتْ آيَاتُهُ ثُمَّ فُصِّلَتْ مِن لَّدُنْ حَكِيمٍ خَبِيرٍ*  أَلاَّ تَعْبُدُواْ إِلاَّ اللّهَ إِنَّنِي لَكُم مِّنْهُ نَذِيرٌ وَبَشِيرٌ [2]

الر – اين كتابي است كه آياتش محکم شده سپس تشريح شده، از نزد خداوند حكيم و آگاه (نازل گرديده است). كه جز خدا را نپرستيد به راستى من از جانب او براى شما هشداردهنده و بشارتگرم

از این آیه متوجه می شویم که محکم شده، آیه ای است که یک حکم را بیان می کند. خداوند این موضوع را در آیات دیگر آشکار کرده است. به این دلیل آیات به دو دستۀ "محکم" و "مفصله" تقسیم می شود. خداوند بین محکم و آیه ای که آن را توضیح می دهد شباهت قرار داده و سیستم دو گانه تنظیم کرده. به آیاتی که به یکدیگر شباهت دارند متشابه گفته می شود؛ و به سیستم دو گانه ای که بین آنها ایجاد می شود، مثانی گفته می شود.

کلمه کتاباً، به صورت دوتایی (مثنی) نبوده، بلکه مثانی (دوتا دو تایی ها) بوده و نشان دهندۀ آن است که آیاتی که به یک آیه محکم متصل می شود به صورت دو تایی و یا مضربهای دو می باشد. آیه ای که این موضوع را آشکارتر می سازد از این قرار است:

وَهُوَ الَّذِي أَنَزَلَ إِلَيْكُمُ الْكِتَابَ مُفَصَّلًا [3]

او است كه اين كتاب آسماني را كه همه چيز در آن آمده (مفصل) فرستاده است.

*مفصل، به معنای فصل شده می باشد. فصل، یعنی جدا کردن چیزی از چیزی و توضیح دادن می باشد. به نظر ما، استفاده از هز دو معنی با هم بهتر می باشد.

كِتَابٌ فُصِّلَتْ آيَاتُهُ قُرْآنًا عَرَبِيًّا لِّقَوْمٍ يَعْلَمُونَ [4]

كتابى است كه آيات آن به روشنى بيان شده قرآنى است به زبان عربى براى مردمى كه مى‏دانند.

راجع به مفهوم قرآن پییش تر توضیح داده بودیم.

وَنَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ تِبْيَانًا لِّكُلِّ شَيْءٍ وَهُدًى وَرَحْمَةً وَبُشْرَى لِلْمُسْلِمِينَ [5]

و ما اين كتاب (آسماني) را بر تو نازل كرديم كه بيانگر همه چيز است، و مايه هدايت و رحمت و بشارت براي کسانی که به آن ایمان آورده اند.

چون قرآن کتابی است که همه چیز را آشکار می کند، نباید شبیه کتابهایی باشد که انسانها نوشته اند. قرآن تنها راجع به موضوع خاصی بحث نمی کند، بلکه راجع به همه چیز توضیح می دهد. اما کسانی که از  ارتباط بین آیات برای فهم آن استفاده نمی کنند، نمی توانند به طور کامل از اطلاعات موجود در آن بهره مند شوند. قرآن مانند مزرعه ای بزرگ می ماند، کسانی که آن را دارند اما نمی دانند چگونه از آن استفاده کنند، از آن بی بهره می مانند و یا خیلی کم بهره ببرند.  اما کسانی که راه های استفاده از آن را می دانند، سعی می کنند که از آن حد اکثر بهره را ببرند.

پیامبر بزرگوار اسلام هم از این روش، یعنی با در نظر گرفتن ارتباطات بین آیات مشابه،  استفاده می کرد و به اصحابش آن را آموخته بود. به حکمتی که ایشان آموخته امروزه سنت گفته می شود. اگر از این روش استفاده نشود، ارتباط قرآن و سنت در نظر گرفته نشود، حکمت جدید یافته نخواهد شد. به همین دلیل مسلمانان بعد از دوران صحابه نتوانستند مشکلات را حل کرده از قرآن علم و دانش استخراج کنند.