طب نبوی
سوال: آیا طب نبوی بر اساس وحی بوده و یا اینکه یا مشاهده و تجربه می باشد؟
جواب: اینکه طب نبوی با تکیه بر وحی بوده ویا نبوده همیشه مورد بحث بود. همچنین اعمال پیامبر(ص) نیز مورد بحث است که آیا بر اساس وحی بوده و یا نه. بر این اساس وحی هایی غیر از قرآن را (وحی متلو ویا غیر متلو) باید مورد بررسی قرار داد. حتی موضوع معصومیت پیامبران نیز همین طور.
قبل از شروع بحث راجع به این موضوع باید گفت که طب نبوی بر اساس مشاهده و آنالیز می باشد. مانند طب مدرن امروزه. بر اساس وحی نبودن طب نبوی را از این کانال می توان متوجه شد:
1. از طریق قرآن
2. از طریق احادیث
طب نبوی از دیدگاه قرآن
حضرت محمد(ع) هم رسول بود و هم نبی. او هنگامی که وحی (قرآن) را تبلیغ می کرد محمد رسول و در زمانهای دیگر محمد نبی بود. به همین دلیل در برخی آیات به شکل “ای رسول” و در برخی آیات “ای نبی” خطاب شد.
يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَيْكَ مِن رَّبِّكَ وَإِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللّهَ لاَ يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ
اي رسول! آنچه از طرف پروردگارت بر تو نازل شده است كاملا (به مردم) برسان و اگر نكني، رسالت او را انجام ندادهاي و خداوند تو را از (خطرات احتمالي) مردم نگاه ميدارد، و خداوند جمعيت كافران (لجوج) را هدايت نمي كند. (سوره مائده 5/67)
همانطور که در این آیه مشاهده می کنیم، به پیامبر(ص) ای رسول خطاب شده و از جانب خداوند امر شده تا قرآن را تبلیغ کند. خداوند این موضوع را در آیات دیگری هم به شکل واضح مطرح کرده است.
وَأَطِيعُواْ اللّهَ وَأَطِيعُواْ الرَّسُولَ وَاحْذَرُواْ فَإِن تَوَلَّيْتُمْ فَاعْلَمُواْ أَنَّمَا عَلَى رَسُولِنَا الْبَلاَغُ الْمُبِينُ
و از خداوند ورسول اطاعت كنيد و پروا داشته باشيد، و اگر رويگردان شديد بدانيد كه وظيفه رسول ما پيامرسانى آشكار است. (سوره مائده 5/92)
وَإِن تُكَذِّبُوا فَقَدْ كَذَّبَ أُمَمٌ مِّن قَبْلِكُمْ وَمَا عَلَى الرَّسُولِ إِلَّا الْبَلَاغُ الْمُبِينُ
و اگر [پيامبر را] دروغگو انگاريد بدانيد كه امتهاى پيش از شما هم تكذيب پيشه كردند، و بر عهده رسول جز پيامرسانى آشكار نيست. (سوره عنکبوت 29/18)
در نتیجه، کسی که قرآن را تبلیغ می کند محمد رسول می باشد. به همین دلیل قرآن به نبی امر نکرده بلکه به رسول امر فرموده است. در آیات قرآن که دستوری داده شده و باید اطاعت شود کلمه رسول به کار برده شده، نه واژه ” نبی”.
رسول، تمام فرمان های الهی را همان گونه که در قرآن آمده منتقل کرده است. نه کم و کاست و یا اضافه ای به آیات کرده و نه در مورد آنها اجتهاد کرد. همچنین تمام اینها را در حفظ و پناه الهی انجام داده است.
و اما نبی، نبی اجتهاد می کرد. چون در حفظ و پناه الهی این کار را انجام نمی داد برخی اوقات دچار خطا و اشتباه می شد. در قرآن در مورد خطاهای نبی و هشدارهایی که از جانب خداوند به او داده شده بحث می شود.
يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ لِمَ تُحَرِّمُ مَا أَحَلَّ اللَّهُ لَكَ تَبْتَغِي مَرْضَاتَ أَزْوَاجِكَ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ
اى نبی! چرا براى خشنودى همسرانت آنچه را خدا براى تو حلال گردانيده حرام مىكنى خداوند است كه آمرزنده مهربان است. (سوره التحریم 66/1)
يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ اتَّقِ اللَّهَ وَلَا تُطِعِ الْكَافِرِينَ وَالْمُنَافِقِينَ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلِيمًا حَكِيمًا
اى نبی! از خدا پروا بدار و كافران و منافقان را فرمان مبر كه خدا همواره داناى حكيم است. (سوره احزاب،33/1)
مَا كَانَ لِنَبِيٍّ أَن يَكُونَ لَهُ أَسْرَى حَتَّى يُثْخِنَ فِي الأَرْضِ تُرِيدُونَ عَرَضَ الدُّنْيَا وَاللّهُ يُرِيدُ الآخِرَةَ وَاللّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ لَّوْلاَ كِتَابٌ مِّنَ اللّهِ سَبَقَ لَمَسَّكُمْ فِيمَا أَخَذْتُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ
هيچ نبیی را سزاوار نيست كه [براى اخذ سربها از دشمنان] اسيرانى بگيرد تا در زمين به طور كامل از آنان كشتار كند شما متاع دنيا را مىخواهيد و خدا آخرت را مىخواهد و خدا شكستناپذير حكيم است.
اگر در آنچه گرفتهايد از جانب خدا نوشتهاى نبود قطعا به شما عذابى بزرگ مىرسيد. (سوره انفال 8/67/68)
در نیجه می توان گفت که کسی که وحی الهی را در پناه الهی بدون تغییر و کامل انتقال می داد، محمد رسول بود نه محمد نبی.
محمد نبی براساس وحی حرکت نمی کرد اگر این طور بود باید هیچ خطا و اشتباهی از ایشان سر نمی زد. اما از محمد رسول که بر اساس وحی تبلیغ آیات خدا را می کرد هیچ خطا و اشتباهی سر نمی زد.
برای اینکه متوجه شویم که عمل کردهای محمد(ع) وحی است یا اجتهاد، باید آن را با قرآن تطبیق داد. اگر مطابق توصیه های قرآن بود، وحی. و اگر در قرآن چنین توصیه ای موجود نبود اجتهاد محمد نبی می باشد.پس در نتیجه موضوعات تحت عنوان طب نبوی که در احادیث وجود دارد را باید به شکل اجتها محمد نبی ارزیابی کرد. اما برخی از احادیث هم در مورد طب نبوی وجود دارد که با قرآن مطابقت دارد. اینها همان وحی است که از محمد رسول نقل شده. برای مثال: محمد نبی به بهداشت دهان و دندان و همچنین پاکیزگی بدن اهمیت فراوانی قائل بود. همچنین تغذیۀ متعادل را توصیه می فرمود. این توصیه های محمد نبی با فرمایشات الهی در قرآن مطابقت دارد، پس در نتیجه می توان گفت که این فرمایشات محمد رسول می باشد. اما در مورد مسائل عمومی دیگر در طب نبوی نمی توانیم اینگونه بگوییم.
اینجا موضوع طب نبوی از دیدگاه قرآن را مورد بررسی قرار دادیم و تفاوت بین رسول و نبی و نحوه ارزیابی احادیث و وحی و یا اجتهاد بودنش را تحلیل کردیم.
