مبانی حقوق و جزا در اسلام
در این قسمت از پایگاه در باره مباحث مرتبط با حقوق و جزا در اسلام صحبت خواهیم کرد. امیدواریم که برای کاربران محترم مفید قرار گرفته باشد. مثل همیشه منتظر نظرات شما هستیم.
خداوند متعال چنین می فرماید:
فَمَنِ اعْتَدَى عَلَيْكُمْ فَاعْتَدُواْ عَلَيْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدَى عَلَيْكُمْ وَاتَّقُواْ اللّهَ وَاعْلَمُواْ أَنَّ اللّهَ مَعَ الْمُتَّقِينَ [1]
پس هر كس بر شما تعدى كرد همان گونه كه بر شما تعدى كرده بر او تعدى كنيد و از خدا پروا بداريد و بدانيد كه خدا با تقواپيشگان است.
پیامبر بزرگوار حضرت محمد(ص) در خطبه حجة الوداع چنین فرمودند:
ای مردم! امروز چه روزیست؟
مردم پاسخ دادند: ایام حرام است.
اینجا کدام شهر است؟
مردم پاسخ دادند: شهر حرام است.
این ماه کدام ماه است؟
مردم پاسخ دادند: ماه حرام است.
پیامبر فرمودند: خون، جان، مال، عِرضتان، مانند این روز و این ماه و این شهر در مصونیت است. این حرف را چند بار تکرار کردند و بعد سرش را بالا برده و گفت پروردگارا آیا تبلیغ کردم؟ (بخاری، حج 132)
اگر به مصونیتهای مالی، جانی و عرض کسی حمله ای صورت گیرد، حق دفاع متفابل به وجود می آید. از این طریق، شخصی که به این حریمها تجاوز کرده به جزایی متقابل با جرمی که انجام داده محکوم می شود. این از مبانی حقوق جزا می باشد. این سه آیه به این اصول اشاره می کند:
وَإِنْ عَاقَبْتُمْ فَعَاقِبُواْ بِمِثْلِ مَا عُوقِبْتُم بِهِ وَلَئِن صَبَرْتُمْ لَهُوَ خَيْرٌ لِّلصَّابِرينَ [2]
و هر گاه خواستيد مجازات كنيد تنها به مقداري كه به شما تعدي شده كيفر دهيد. و اگر شكيبائي پيشه كنيد اينكار براي شكيبايان بهتر است.
ذَلِكَ وَمَنْ عَاقَبَ بِمِثْلِ مَا عُوقِبَ بِهِ ثُمَّ بُغِيَ عَلَيْهِ لَيَنصُرَنَّهُ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ لَعَفُوٌّ غَفُورٌ [3]
مطلب چنين است، و هر كس به همان مقدار كه به او ستم شده مجازات كند سپس مورد تعدي قرار گيرد خدا او را ياري خواهد كرد خداوند بخشنده و آمرزنده است.
وَجَزَاء سَيِّئَةٍ سَيِّئَةٌ مِّثْلُهَا فَمَنْ عَفَا وَأَصْلَحَ فَأَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الظَّالِمِينَ [4]
و كيفر بدي مجازاتي همانند آن است، و هر كس عفو و اصلاح كند اجر و پاداش او با خدا است خداوند ظالمان را دوست ندارد.
هر جرمی جزای آخروی هم دارد. برای در امان بودم از آن باید توبه کرد. خداوند متعال چنین می فرماید:
وَمَن يَعْمَلْ سُوءًا أَوْ يَظْلِمْ نَفْسَهُ ثُمَّ يَسْتَغْفِرِ اللّهَ يَجِدِ اللّهَ غَفُورًا رَّحِيمًا [5]
كسي كه كار بدي انجام دهد يا به خود ستم كند سپس از خداوند طلب آمرزش نمايد خدا را آمرزنده و مهربان خواهد يافت.
حمله به مصونیت جانی
اگر حمله جانی ناخواسته و اتفاقی باشد، باید دیه و کفاره داد. اما اگر تعمدی باشد، مجازات قصاص، و جهنم ابدی را در پی دارد.
مجازات دیه و کفاره
خداوند متعال چنین می فرماید:
وَمَا كَانَ لِمُؤْمِنٍ أَن يَقْتُلَ مُؤْمِنًا إِلاَّ خَطَئًا وَمَن قَتَلَ مُؤْمِنًا خَطَئًا فَتَحْرِيرُ رَقَبَةٍ مُّؤْمِنَةٍ وَدِيَةٌ مُّسَلَّمَةٌ إِلَى أَهْلِهِ إِلاَّ أَن يَصَّدَّقُواْ فَإِن كَانَ مِن قَوْمٍ عَدُوٍّ لَّكُمْ وَهُوَ مْؤْمِنٌ فَتَحْرِيرُ رَقَبَةٍ مُّؤْمِنَةٍ وَإِن كَانَ مِن قَوْمٍ بَيْنَكُمْ وَبَيْنَهُمْ مِّيثَاقٌ فَدِيَةٌ مُّسَلَّمَةٌ إِلَى أَهْلِهِ وَتَحْرِيرُ رَقَبَةٍ مُّؤْمِنَةً فَمَن لَّمْ يَجِدْ فَصِيَامُ شَهْرَيْنِ مُتَتَابِعَيْنِ تَوْبَةً مِّنَ اللّهِ وَكَانَ اللّهُ عَلِيمًا حَكِيمًا [6]
براي هيچ فرد با ايماني مجاز نيست كه فرد با ايماني را به قتل برساند، مگر اينكه اين كار از روي خطا و اشتباه از او سر زند و (در عين حال) كسي كه فرد با ايماني را از روي خطا به قتل برساند بايد يك برده آزاد كند و خونبهائي به كسان او بپردازد مگر اينكه آنها خونبها را ببخشند – و اگر مقتول از جمعيتي باشد كه دشمنان شما هستند (و كافرند) ولي مقتول با ايمان بوده بايد (تنها) يك برده آزاد كند (و پرداختن خونبها لازم نيست) و اگر از جمعيتي باشد كه ميان شما و آنها پيماني برقرار است بايد خونبهاي او را به كسان او بپردازد و يك برده (نيز) آزاد كند، و آن كس كه دسترسي (به آزاد كردن برده) ندارد دو ماه پي در پي روزه ميگيرد – اين (يكنوع تخفيف و) توبه الهي است و خداوند دانا و حكيم است.
چون جان را خداوند به انسان داده، انجام این گناه (قتل) در اصل در برابر خدا انجام گرفته است. برده نیز مانند مرده می ماند. آزاد کردن یک برده مومن و باز پس دادن آزادیش، مانند حیات دادن به مرده است. آزاد کردن یک برده مومن کفاره انجام این کار است. اما اگر کسی برده مومن نیافت تا آزادش کند، باید دو ماه پشت هم بدون وقفه روزه بگیرد. چونکه خداوند به هیچ کس وظیفه ای فراتر از توانش محول نمی کند.
اینها کفاره است. کفاره، پوشش گناهان است. گناه را پوشانده، و باعث بخشش آن می شود. به این طریق مجرم در آخرت در برابر گناهی که کفاره اش را داده مسئولیتی ندارد.
برای گناه قتل، فردی که مرتکب چنین جرمی شده باید بهای خون آن را به خانواده اش بدهد، این یعنی دیه. به این وسیله خانوادۀ مقتول به مقداری مال دست یافته و از ناراحتی آنها کاسته می شود.
