قربانی کردن یعنی انجام کاری جهت تقرب به خدای متعال، تنها متعلق به دین ما نیست. قربانی از زمان آدم علیه السلام آغاز شده و تا امروز ادامه می یابد. وقتی که دو فرزند حضرت آدم به ترتیب یک قوچ و مقداری گندم را به عنوان قربانی ارائه نمودند، قربانی یکی پذیرفته شد. در قرآن کریم این واقعه تاریخی چنین آمده است: «إِذْ قَرَّبَا قُرْبَانًا فَتُقُبِّلَ مِن أَحَدِهِمَا وَلَمْ یُتَقَبَّلْ مِنَ الآخَرِ» (مائده:۲۷) ترجمه: «وقتی که قربانی تقدیم کردند، از یکی پذیرفته شد و از دیگری پذیرفته نشد».
در سورهٔ کوثر که یکی از اولین سوره های مکی می باشد آمده است که خداوند متعال به پیامبرخود حضرت محمد علیه السلام در مورد قربانی دستور می دهد. “فَصَلِّ لِرَبِّكَ وَانْحَرْ (کوثر:۲) “پس براى پروردگارت نماز گزار و قربانى كن”.
هنگامی که به سیرهٔ نبوی نگاه می کنیم هیچ گاه دیده نشده که آن حضرت در مکه قربانی کرده باشد، به این دلیل که آیه محکم است و طبق روشی که در سورهٔ هود آمده است نیاز به تفصیلات دارد. “الر كِتَابٌ أُحْكِمَتْ آيَاتُهُ ثُمَّ فُصِّلَتْ مِنْ لَدُنْ حَكِيمٍ خَبِيرٍ. أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا اللَّهَ إِنَّنِي لَكُمْ مِنْهُ نَذِيرٌ وَبَشِيرٌ (هود:۱-۲) “این قرآن کتابی است دارای آیاتی محکم که از جانب خدایی حکیم و آگاه به تفصیل و بسیار روشن بیان گردیده است. حاكى از اينكه جز خداوند را نپرستيد، كه من براى شما از سوى او هشداردهنده و بشارت آورنده ام”. بی تردید پیامبر خدا شروع به اجرای دستور خداوند متعال نخواهد کرد مگر با تکمیل آیات مربوطه مطابق با دستور پروردگار باشد. چنانچه فرموده است: “وَلَا تَعْجَلْ بِالْقُرْآنِ مِنْ قَبْلِ أَنْ يُقْضَى إِلَيْكَ وَحْيُهُ وَقُلْ رَبِّ زِدْنِي عِلْمًا” (طه:۱۱۴) ترجمه: “و نسبت به قرآن عجله مكن پيش از آن كه وحي آن بر تو تمام شود، و بگو پروردگارا علم مرا افزون كن!”
علاوه بر سورهٔ کوثر در سورهٔ حج نیز در مورد قربانی آیه هایی وجود دارد.
خدای متعال می فرماید: وَأَذِّنْ فِي النَّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ رِجَالًا وَعَلَى كُلِّ ضَامِرٍ يَأْتِينَ مِنْ كُلِّ فَجٍّ عَمِيقٍ . لِيَشْهَدُوا مَنَافِعَ لَهُمْ وَيَذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ فِي أَيَّامٍ مَعْلُومَاتٍ عَلَى مَا رَزَقَهُمْ مِنْ بَهِيمَةِ الْأَنْعَامِ فَكُلُوا مِنْهَا وَأَطْعِمُوا الْبَائِسَ الْفَقِيرَ (الحج: ۲۷،۲۸).
ترجمه: “و در میان مردم به حج اعلام کن تا خلق پیاده و سواره بر شتران لاغر اندام تیزرو از هر راه دور به سوی تو جمع آیند. تا در منافعى كه براى آنان هست حضور داشته باشند، و نام خداوند را در روزهاى معين بر چارپايان زبان بسته اى كه روزيشان داده ايم، ببرند آنگاه از آن بخوريد و به درمانده بينوا هم بخورانيد”
این آیه نشان می دهد که آنچه ذبح می شود و در آیه به عنوان انعام ذکر می شود و گاو، بز، گوسفند و شتر است. قرآن مجید در این زمینه می‌فرماید:
وَمِنَ الْأَنْعَامِ حَمُولَةً وَفَرْشًا كُلُوا مِمَّا رَزَقَكُمُ اللَّهُ وَلَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ. ثَمَانِيَةَ أَزْوَاجٍ مِنَ الضَّأْنِ اثْنَيْنِ وَمِنَ الْمَعْزِ اثْنَيْنِ قُلْ آلذَّكَرَيْنِ حَرَّمَ أَمِ الْأُنْثَيَيْنِ أَمَّا اشْتَمَلَتْ عَلَيْهِ أَرْحَامُ الْأُنْثَيَيْنِ نَبِّئُونِي بِعِلْمٍ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ. وَمِنَ الْإِبِلِ اثْنَيْنِ وَمِنَ الْبَقَرِ اثْنَيْنِ قُلْ آلذَّكَرَيْنِ حَرَّمَ أَمِ الْأُنْثَيَيْنِ أَمَّا اشْتَمَلَتْ عَلَيْهِ أَرْحَامُ الْأُنْثَيَيْنِ أَمْ كُنْتُمْ شُهَدَاءَ إِذْ وَصَّاكُمُ اللَّهُ بِهَذَا فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا لِيُضِلَّ النَّاسَ بِغَيْرِ عِلْمٍ إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ} (الأنعام:۱۴۲-۱۴۴).
ترجمه: “و از بعضی چهارپایان استفاده باربری و سواری کنید. از آنچه روزی شما کرده بخورید و از پی اغوای شیطان نروید، که او شما را دشمنی آشکار است. (برای شما بندگان) هشت جفت، از جنس برّه دو صنف (نر و ماده) و از جنس بز دو صنف (آفرید و حلال کرد). بگو: آیا از این دو جنس نر یا ماده یا بچه‌ای که در شکم ماده‌هاست کدام یک را خدا حرام کرده است؟ شما به من مدرک قطعی ارائه دهید اگر راست می‌گویید. و نیز از جنس شتر دو صنف (نر و ماده) و از جنس گاو دو صنف (آفرید و حلال نمود). به آنها بگو: آیا از این دو جنس نر یا ماده یا بچه‌ای که در شکم ماده‌هاست کدام را حرام کرده است؟ مگر شما حاضر بودید که خدا بر این حرمت به شما توصیه نموده؟ کیست ستمکارتر از آن کس که به خدا دروغ بست تا به جهل خود مردم را گمراه کند؟! البته خدا ستمکاران را هدایت نخواهد کرد”
سپس خداوند متعال شکل چهارپایانی که ذبح شده و سن آنها و چگونگی توزیع گوشت آنها را نشان می دهد.
وَالْبُدْنَ جَعَلْنَاهَا لَكُمْ مِنْ شَعَائِرِ اللَّهِ لَكُمْ فِيهَا خَيْرٌ فَاذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلَيْهَا صَوَافَّ فَإِذَا وَجَبَتْ جُنُوبُهَا فَكُلُوا مِنْهَا وَأَطْعِمُوا الْقَانِعَ وَالْمُعْتَرَّ كَذَلِكَ سَخَّرْنَاهَا لَكُمْ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ (الحج:۳۶).
ترجمه: “و شترهاي چاق و فربه را براي شما از شعائر الهي قرار داديم در آنها براي شما خير و بركت است، نام خدا را (هنگام قرباني كردن آنها) در حالي كه به صف ايستاده اند ببريد، هنگامي كه پهلويشان آرام گرفت (و جان دادند) از گوشت آنها بخوريد و مستمندان قانع و فقيران گدا را را نيز از آن اطعام كنيد، اينگونه ما آنها را مسخرتان ساختيم تا شكر خدا را بجا آوريد”
در پایان این نکته را می خواهم به حضورتان عرض کنم، نباید فراموش کرد که این قربانی‌ها چنانچه که از نامش پیداست، انسان را به خداوند متعال نزدیک می‌کند، همان طور که در آیهٔ ۳۷ سورهٔ حج آمده که گوشت و خون قربانی به خدا نمی‌رسد، اما تقوای شما به خدا می‌رسد و این همان تقرّبی است که از قربانی نزد خداوند متعال نصیب شخص می‌شود. به دیگر سخن، یکی از اهداف قربانى کردن این است که گوشت آن به مصرف‌هاى لازم برسد هم قربانى کننده از آن استفاده کند و هم قسمتى را به نیازمندان برساند.
