مسأله وراثت کلاله

مسأله وراثت کلاله
اگر کسی که می میرد، فرزند، و یا مادر پدر نداشته باشد کلاله می شود. اگر آیات 11 و 12 سورۀ نساء را با دقت مورد بررسی قرار داد، می توان توضیح و احکام راجع به کلاله را فهمید. موضوع کلاله از پیامبر(ص) پرسیده شده و جواب آن را مستقیما خود پروردگار داده است.
يَسْتَفْتُونَكَ قُلِ اللّهُ يُفْتِيكُمْ فِي الْكَلاَلَةِ إِنِ امْرُؤٌ هَلَكَ لَيْسَ لَهُ وَلَدٌ…
“از تو فتوی می خواهند، بگو که راجع به موضوع کلاله فتوی را پروردگار به شما می دهد. کسی که بدون اینکه فرزندی داشته باشد بمیرد، اگر خواهری داشته باشد نصف دارایی او مال خواهرش می شود. زنی که بدون فرزند بمیرد و برادری داشته باشد تمام میراث را برادر می گیرد. اگر دو خواهر داشته باشد دو سوم میراث مال آنها می شود. اگر خواهر و برادر داشته باشد، برادر دو سهم خواهر می گیرد. برای اینکه دچار اشتباه نشود، این موضوع را خداوند برای شما بیان می کند. خداوند همه چیز را می داند. (نساء 4/176)
“کسی که بدون اینکه فرزندی داشته باشد بمیرد…” نشان دهندۀ این است که کلاله، بدون فرزند بودن است. اما اگر کسی که می میرد، مادر و پدر داشته باشد کلاله نمی شود. در آیه 11 سورۀ نساء چنین می فرماید:
“… اگر کسی که مرده، فرزند نداشته اما مادر و پدر وارث او باشد، مادرش یک سوم سهم می برد. اگر خواهر و برادر داشته باشد، مادر یک ششم سهم می برد.”
اما اگر پدر این فرد قبل از او مرده باشد، از طرف پدر کلاله می شود و فرزند پدر به جای پدر می شود و با مادر شخص مرده داخل میراث می شود. اگر مادرش قبل از او مرده باشد این بار از طرف مادر کلاله می شود. آیه 12 سورۀ نساء راجع به این موضوع حکم می دهد.
وَإِن كَانَ رَجُلٌ يُورَثُ كَلاَلَةً أَو امْرَأَةٌ وَلَهُ أَخٌ أَوْ أُخْتٌ فَلِكُلِّ وَاحِدٍ مِّنْهُمَا السُّدُسُ فَإِن كَانُوَاْ أَكْثَرَ مِن ذَلِكَ فَهُمْ شُرَكَاء فِي الثُّلُثِ…
“اگر مرد یا زنی که میراث گذاشته کلاله باشد، یک برادر و یا یک خاهر داشته باشد*، هر یک یک ششم سهم می برند. اگر تعداد خواهر و برادر بیشتر باشد در یک سوم میراث شریکند.”
کسی که کلاله است، برادان و خواهران از طرف پدرش تمام میراث را می گیرند. اما خواهران و برادران از طرف مادر حداکثر یک سوم سهم می برند. در خواهر و برادران از طرف مادر، زن و مرد بودنشان فرقی ندارد.
کسی که بدون فرزند بمیرد و مادر و پدرش قبل از خودش مرده باشد، هم از مادر و هم از طرف پدر کلاله محسوب می شود. در نتیجه کلاله به کسی که بدون فرزند و یا بدون پدر و مادر بمیرد گفته می شود.
به بسیاری از صحابه این عنوان داده شده. چونکه کلاله کسی است که ولد و والد نداشته باشد.**
وَلَد َ= زاییده است. چون مرد نمی تواند بزاید، والد به مادر گفته می شودچون که می زاید. اغلب به آن والِدَةٌ گفته می شود. والده به معنی کسی است که می زاید. والد به معنی زنی که از نسل اوست می باشد.
در قرآن وقتی مادر و پدر یک جا به کار برده می شود، به مادر والده و به پدر مولودون گفته می شود.
لم يلد و لم يولد
“خداوند پدر نمی باشد؛ فرزند هم نمی باشد.” (اخلاص، 112/3)
در برخی آیات والد برای پدر هم به کار برده می شود.
در برخی آیات والد هم به معنای مادر و هم به معنای پدر به کار برده شده، اولین آیه چنین می باشد:
وَوَالِدٍ وَمَا وَلَدَ
“به والد و ولیدت سوگند می خورم” (بلد، 90/3)
وَاخْشَوْا يَوْمًا لَّا يَجْزِي وَالِدٌ عَن وَلَدِهِ وَلَا مَوْلُودٌ هُوَ جَازٍ عَن وَالِدِهِ شَيْئًا
“از روزی بترسید که والد به ولدش فایده ندهد. کسی که زاییده هم به والدش به شکلی فایده ای نخواهد داشت.” (لقمان، 31/33)
در نتیجه: کلمۀ والد برخی جاها مادر و یا پدر همانطور که د ریهود معنای مادر –پدر می دهد را دارد. پس کلمۀ کلاله که برای اغلب صحابه به کار برده می شده به این معناست، فرزندی نداشته و بدون پدر و مادر بمیرد.