1مفهوم جهاد در قرآن کریم
اگر جهاد فی سبیل الله جنگ با کفار است، در عصر کنونی چگونه می توان به این امر دست یافت؟ آیا وجود حالت صلح با غیر مسلمانان به این معناست که ما وظیفه جهاد در راه خدای متعال را ترک کرده ایم؟
پاسخ:
جهاد اصطلاحی است به معنای تلاش و کوشش و تلاش و کوشش برای رسیدن به هدفی خاص.
منشأ واژه جهاد از «تلاش» است، یعنی استفاده از همه ظرفیت‌های موجود برای رسیدن به هدف معین.
بنابراین مفهوم جهاد شامل عبادت خداوند متعال به عنوان هدفی است که به سعادت زندگی و پیروزی در آخرت می رسد. همچنین شامل تلاش برای اعمال قوانین خداوند در زندگی فرد و جامعه می باشد و دیگران را به اسلام دعوت کند و از مسلمانان و کشورشان در برابر هر خطر و حمله ای دفاع کند. بر اساس آنچه گذشت، جهاد با التزام به آنچه خداوند متعال در سازندگی فرد و جامعه و دفع خطراتی که موجودیت فرد و گروه را تهدید می کند، محقق می شود.
جهاد را باید به عنوان یک اصطلاح جامع دید، جهاد را باید با عنوانی که اصطلاحی جامع است، اما آن طور که برخی فکر می کنند به جنگ محدود نمی شود. زیرا جنگ یک حالت ضروری است که مسلمان زمانی به آن متوسل می شود که بدون آن نتواند خطرات را دفع کند. در رابطه مسلمانان با دیگران حالت اولیه نیست، اما صلح همان حالت اولیه است که در دو آیه زیر نشان داده شده است. خداوند متعال می فرماید:
﴿لَا يَنْهَاكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِينَ لَمْ يُقَاتِلُوكُمْ فِي الدِّينِ وَلَمْ يُخْرِجُوكُمْ مِنْ دِيَارِكُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَتُقْسِطُوا إِلَيْهِمْ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ. إِنَّمَا يَنْهَاكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِينَ قَاتَلُوكُمْ فِي الدِّينِ وَأَخْرَجُوكُمْ مِنْ دِيَارِكُمْ وَظَاهَرُوا عَلَى إِخْرَاجِكُمْ أَنْ تَوَلَّوْهُمْ وَمَنْ يَتَوَلَّهُمْ فَأُولَئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ ﴾ [الممتحنة: 8-9]
“خدا شما را از نيكي كردن و رعايت عدالت نسبت به كساني كه در امر دين با شما پيكار نكردند و از خانه و ديارتان بيرون نراندند نهي نميكند، چرا كه خداوند عدالت پيشگان را دوست دارد. تنها شما را از دوستي كساني نهي ميكند كه در امر دين با شما پيكار كردند، و شما را از خانه هايتان بيرون راندند، يا به بيرون راندن شما كمك كردند از اينكه با آنها دوستي كنيد، و هر كس آنها را دوست دارد ظالم و ستمگر است”
کلمه ای که در قرآن کریم برای جهاد در معنای جنگ به کار رفته است، «مبارزه» است. بزرگترین دلیل بر اینکه جهاد فقط به معنای جنگیدن/جنگ نیست آیه زیر می باشد:
﴿فَلَا تُطِعِ الْكَافِرِينَ وَجَاهِدْهُمْ بِهِ (القرآن) جِهَادًا كَبِيرًا﴾ [الفرقان: 52]
بنابراين از كافران اطاعت مكن و به وسيله قرآن با آنها جهاد بزرگي بنما.
البته جهاد با قرآن این نیست که از آن به عنوان سلاح استفاده کنیم. بلكه با آگاه كردن او و مجادله با مخالفان و برخورد با آنها بر اساس احكام او در صلح و جنگ است. اما جهاد انسان با خواسته های خود و شیطان تا زمانی که زنده است متوقف نمی شود. به عبارت دیگر، نام جهاد بر هر کاری که انسان برای رضای پروردگارش انجام می دهد اطلاق می شود. پول باشد، نفس یا کار…
جهاد این است که هر آنچه را که قانون از ما خواسته است در مکان و زمان مناسب و به بهترین نحو انجام دهیم تا به هدف نهایی که همانا رضایت خداوند متعال است برسیم.
آنچه امروز ما به عنوان مسلمان باید زندگی کنیم این است که به روشی زندگی کنیم که خداوند متعال ما را به آن هدایت کرده است. و تمام تلاش خود را برای انجام کارهای خیر انجام دهیم. راه ما برای این کار درک و به کارگیری قرآن است. و به عنوان مسلمان حول قرآن متحد شویم. اگر این امر محقق شود، خداوند به ما توفیقات بزرگی در همه زمینه ها عنایت خواهد کرد.
این وعده خداوند متعال است:
﴿وَالَّذِينَ جَاهَدُوا فِينَا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنَا وَإِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ ﴾ [العنكبوت: 69]
“و آنها كه در راه ما (با خلوص نيت) جهاد كنند قطعا هدايتشان خواهيم كرد و خدا با نيكوكاران است”
همچنین باید در آیات زیر دقت کرد و به آنها عمل کرد:
﴿وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَلَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضَى لَهُمْ وَلَيُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا يَعْبُدُونَنِي لَا يُشْرِكُونَ بِي شَيْئًا وَمَنْ كَفَرَ بَعْدَ ذَلِكَ فَأُولَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ. وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ﴾ [النور: 55-56]
“خداوند به كساني كه از شما ايمان آورده اند و اعمال صالح انجام داده اند وعده ميدهد كه آنها را قطعا خليفه روي زمين خواهد كرد، همانگونه كه پيشينيان را خلافت روي زمين بخشيد. و دين و آئيني را كه براي آنها پسنديده پا بر جا و ريشه دار خواهد ساخت و خوف و ترس آنها را به امنيت و آرامش مبدل ميكند، آنچنانكه تنها مرا ميپرستند و چيزي را براي من شريك نخواهند ساخت. و كساني كه بعد از آن كافر شوند فاسقند. و نماز را بر پا داريد و زكات را بدهيد و رسول (خدا) را اطاعت كنيد تا مشمول رحمت (او) شويد”
﴿يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنْ تَنْصُرُوا اللَّهَ يَنْصُرْكُمْ وَيُثَبِّتْ أَقْدَامَكُمْ﴾ [محمد: 7]
اي كساني كه ايمان آورده ايد! اگر خدا را ياري كنيد شما را ياري ميكند و گامهايتان را استوار ميدارد.
﴿الَّذِينَ أُخْرِجُوا مِنْ دِيَارِهِمْ بِغَيْرِ حَقٍّ إِلَّا أَنْ يَقُولُوا رَبُّنَا اللَّهُ وَلَوْلَا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَهُدِّمَتْ صَوَامِعُ وَبِيَعٌ وَصَلَوَاتٌ وَمَسَاجِدُ يُذْكَرُ فِيهَا اسْمُ اللَّهِ كَثِيرًا وَلَيَنْصُرَنَّ اللَّهُ مَنْ يَنْصُرُهُ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِيٌّ عَزِيزٌ. الَّذِينَ إِنْ مَكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ أَقَامُوا الصَّلَاةَ وَآتَوُا الزَّكَاةَ وَأَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَنَهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ وَلِلَّهِ عَاقِبَةُ الْأُمُورِ﴾ [الحج: 40-41]
همانها كه به ناحق از خانه و لانه خود بدون هيچ دليلي اخراج شدند جز اينكه ميگفتند پروردگار ما الله است، و اگر خداوند بعضي از آنها را بوسيله بعضي ديگر دفع نكند ديرها و صومعه ها و معابد يهود و نصارا و مساجدي كه نام خدا در آن بسيار برده ميشود ويران ميگردد و خداوند كساني را كه او را ياري كنند (و از آئينش دفاع نمايند) ياري ميكند، خداوند قوي و شكست ناپذير است. همانان که اگر آنان را در زمین قدرت و تمکّن دهیم، نماز را برپا می دارند، و زکات می پردازند، و مردم را به کارهای پسندیده وا می دارند و از کارهای زشت بازمی دارند؛ و عاقبت همه کارها فقط در اختیار خداست.
﴿وَكَانَ حَقًّا عَلَيْنَا نَصْرُ الْمُؤْمِنِينَ﴾ [الروم: 47]
“و یاری اهل ایمان حتم است”
﴿أَمْ حَسِبْتُمْ أَنْ تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ وَلَمَّا يَأْتِكُمْ مَثَلُ الَّذِينَ خَلَوْا مِنْ قَبْلِكُمْ مَسَّتْهُمُ الْبَأْسَاءُ وَالضَّرَّاءُ وَزُلْزِلُوا حَتَّى يَقُولَ الرَّسُولُ وَالَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ مَتَى نَصْرُ اللَّهِ أَلَا إِنَّ نَصْرَ اللَّهِ قَرِيبٌ﴾ [البقرة: 214]
“آيا گمان كرديد داخل بهشت ميشويد، بيآنكه حوادثي همچون حوادث گذشتگان به شما برسد؟! همانان كه گرفتاريها و ناراحتيها به آنها رسيد، و آن چنان ناراحت شدند كه پيامبر و افرادي كه ايمان آورده بودند گفتند: پس ياري خدا كي خواهد آمد؟! (در اين هنگام، تقاضاي ياري از او كردند، و به آنها گفته شد:) آگاه باشيد، ياري خدا نزديك است!”
﴿وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا وَلَا تَفَرَّقُوا وَاذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ كُنْتُمْ أَعْدَاءً فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا وَكُنْتُمْ عَلَى شَفَا حُفْرَةٍ مِنَ النَّارِ فَأَنْقَذَكُمْ مِنْهَا كَذَلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمْ آيَاتِهِ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ﴾ [آل عمران: 103]
“و همگي به ريسمان خدا ( قرآن و اسلام و هر گونه وسيله ارتباط ديگر) چنگ زنيد، و پراكنده نشويد! و نعمت (بزرگ) خدا را بر خود، به ياد آريد كه چگونه دشمن يكديگر بوديد، و او ميان دلهاي شما، الفت ايجاد كرد، و به بركت نعمت او، برادر شديد! و شما بر لب حفره اي از آتش بوديد، خدا شما را از آن نجات داد؛ اين چنين، خداوند آيات خود را براي شما آشكار ميسازد، شايد هدايت شويد”
﴿يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا هَلْ أَدُلُّكُمْ عَلَى تِجَارَةٍ تُنْجِيكُمْ مِنْ عَذَابٍ أَلِيمٍ. تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَتُجَاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ بِأَمْوَالِكُمْ وَأَنْفُسِكُمْ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ.يَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ وَيُدْخِلْكُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ وَمَسَاكِنَ طَيِّبَةً فِي جَنَّاتِ عَدْنٍ ذَلِكَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ. وَأُخْرَى تُحِبُّونَهَا نَصْرٌ مِنَ اللَّهِ وَفَتْحٌ قَرِيبٌ وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ﴾ [الصف: 10-13]
“اي كساني كه ايمان آورده ايد آيا شما را به تجارتي كنم كه از عذاب از عذاب دردناك شما را رهائي ميبخشد؟!به خدا و رسول او ايمان بياوريد، و در راه خداوند با اموال و جانهايتان جهاد كنيد، اين براي شما از هر چيز بهتر است بدانيد. اگر اين كار كنيد گناهانتان را ميبخشد و شما را در باغهائي از بهشت داخل ميكند كه نهرها از زير درختانش جاري است، و در مسكنهاي پاكيزه در بهشت جاويدان جاي ميدهد و اين پيروزي عظيمي است”
