واژۀ قرآن در قرآن
در تفاسیر و ترجمه ها در معنی دادن به کلمۀ قرآن در آیات اغلب دچار اشکال می شوند.از نظر ما، معانی که به مفاهیم قرآن مانند، کتاب، حکمت، تأویل، محکم، متشابه، و مثانی و… داده می شود نیز به جا نمی باشد. در این متن این مفاهیم را با توجه به قرآن و حکمت بررسی می کنیم.
مفهوم قرآن:
1. مفهوم لغوی:
نظر فیروزآبادی راجع به ریشه ای که کلمات از آن نشات می گیرند چنین می باشد:
1- القرآن، اسم خاصی می باشد که بعدا نام گذاری شده. از هیچ ریشه ای گرفته نشده.
2- کلمۀ قرآن، به معنی مهمان نوازی می باشد. که ریشۀ آن کلمۀ "القری" می باشد. چونکه قرآن، سفرۀ پذیرایی است که خدا برای مومنان گشوده است.
3- قرآن، از ریشۀ القرن، به معنای اتصال دو و یا چند چیز به یکدیگر می باشد. چونکه حرفی است که معانی بی همتایی را در بر دارد.
4- القرآن به معنای چیزی است که خوانده می شود. همچون القربان که به معنی چیزی بین خود و خدایش نزدیکی ایجاد می کند، می باشد.
5- قرآن از ریشۀ القُرْء ویا از ریشۀ القَرْء می باشد.
قرأَ يقرأ (قَرْأ وقِراءَة) وقرآناً
به این دلیل این است به آن داده شده است که از در کنار هم آمدن کلمات و حرفها با یکدیگر بوجود آمده است. و همچنین، حکمها و واقعیتها و معانی و حکمتها در آن در کنار هم قرار گرفته است.
با این توضیحاتی که در بالا گفتیم مشخص می شود که فیروز آبادی نظر چهارم را پذییرفته است. ولی از نظر ما نظر پنجم صحیح می باشد.
" قرآن از ریشۀ القُرْء ویا از ریشۀ القَرْء می باشد." اگر به صورت مصدر به کار ببریم (مقروء) به معنای کامل کردن و یا انبوه ، که به عنوان اسم هم استفاده می شود. این کلمه در بسیاری از آیات به عنوان اسم استفاده شده ولی دراین آیه به عنوان مصدر استفاده می شود.
إِنَّ عَلَيْنَا جَمْعَهُ وَقُرْآنَهُ* فَإِذَا قَرَأْنَاهُ فَاتَّبِعْ قُرْآنَهُ
کنار هم چیدن و جمعكردن و خواندن آن بر عهده ماست و هنگامي كه آن را جمع آوری کردیم از آن قرآن پيروي كن. (سوره القیامه 75/17-18)
در این آیه بین قرآن و فعل قرأ ارتباط آشکار وجود دارد. در اینجا هر دو به معنی جمع آوری به کار برده شده است. خواندن، از به کار بردن کلمات در کنار یکدیگر و مفوم دادن به آن می باشد، به همین دلیل به فعل قرأ معنی خواندن نیز داده می شود.
در عربی، قرآن جمع ندارد. هم برای جمع و هم برای مفرد به کار برده می شود. به همین دلیل کلمۀ قرآن می توان معنای قرآنها را هم داشته باشد.
