قرآن مجید، عمل قربانی را همدوش«کعبه»و«ماه حرام»و وسیله ای برای برپا بودن مردم و صیانت جامعه از فساد و تباهی معرّفی فرموده است:
جَعَلَ اللَّهُ الْكَعْبَةَ الْبَيْتَ الْحَرَامَ قِيَامًا لِلنَّاسِ وَالشَّهْرَ الْحَرَامَ وَالْهَدْيَ وَالْقَلَائِدَ ذَلِكَ لِتَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَأَنَّ اللَّهَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ
)خداوند كعبه بيت الحرام را وسيله به پا داشتن [مصالح] مردم قرار داده و ماه حرام و قربانيهاى بى نشان و قربانيهاى نشاندار را [نيز به همين منظور مقرر فرموده است] اين [جمله] براى آن است تا بدانيد كه خدا آنچه را در آسمانها و آنچه را در زمين است مى داند و خداست كه بر هر چيزى داناست( ( مائده 97)
همچنانکه«کعبه»از نظر احترام و محبوبیّت عمومی عامل بقای امّت اسلام است، و باید تا قیام قیامت ثابت و پا برجا باشد، قربانی نیز باید برای همیشه باقی بماند. امّا این آیین همانطوری که با “بت” و”بت پرستی”مبارزه کرد، سنّتهای جاهلانه و ستمکارانه معمول زمان را نیز تحریم کرده است.مثلا درباره قربانی، قربانی آدمیان را به هر عنوان که باشد قتل نفس و گناهی بزرگ شمرده است و مرتکب این جنایت را مستحق کیفر دانست.و همچنین مقاصد جاهلانه دیگری، از قبیل:رسیدن بوی، گوشت و یا خون قربانی به خدایان که در ادیان و اقوام دیگر دنبال میشود به شدّت نفی کرده است.
قرآن میگوید: لَن يَنَالَ اللَّهَ لُحُومُهَا وَلَا دِمَاؤُهَا وَلَٰكِن يَنَالُهُ التَّقْوَىٰ مِنكُمْ كَذَٰلِكَ سَخَّرَهَا لَكُمْ لِتُكَبِّرُوا اللَّهَ عَلَىٰ مَا هَدَاكُمْ وَبَشِّرِ الْمُحْسِنِينَ (حج 37)
(هرگز گوشت و خون قربانیها به خدا نمی رسد لیکن تقوای شماست که به خدا میرسد ).
رسم عرب دوره جاهلیت این بود که در موقع قربانی، در برابر کعبه میایستاد و خون آن را به قصد قربت به اطراف کعبه میپاشید؛ به گمان اینکه خداوند به گوشت و خون محتاج است و استفاده میبرد.امّا قرآن اعلام داشت که خداوند نیازمند به اینها نیست. امّا تقوا که عبارت از آن حالت اخلاص و توجّه به خدا که از شرایط اساسی عمل قربانی است به خدا میرسد. و خداوند از شما قبول میکند .و تأکید بر اینکه، از گوشت و خون قربانی به خدا چیزی نمیرسد، برای ردّ عقاید ادیان دیگر است.
از نظر اسلام، قربانی گذشته از زنده نگه داشتن مکتب توحیدی ابراهیم(ع)، و سنّت قربانی او؛ دارای منافع مادّی دیگری نیز هست که همه آنها در جهت سعادت اخروی و رفاه حال دنیوی انسانها میباشد.
قرآن مجید صراحت دارد بر اینکه، گوشت قربانی برای طعام فقرا و مساکین است:
” وَالْبُدْنَ جَعَلْنَاهَا لَكُم مِّن شَعَائِرِ اللَّهِ لَكُمْ فِيهَا خَيْرٌ ۖ فَاذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلَيْهَا صَوَافَّ ۖ فَإِذَا وَجَبَتْ جُنُوبُهَا فَكُلُوا مِنْهَا وَأَطْعِمُوا الْقَانِعَ وَالْمُعْتَرَّ ۚ كَذَٰلِكَ سَخَّرْنَاهَا لَكُمْ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ”
و شتران فربه را براى شما از [جمله] شعاير خدا قرار داديم در آنها براى شما خير است پس نام خدا را بر آنها در حالى كه برپاى ايستاده اند ببريد و چون به پهلو درغلتيدند از آنها بخوريد و به تنگدست [سائل] و به بينوا[ى غير سائل] بخورانيد اين گونه آنها را براى شما رام كرديم اميد كه شكرگزار باشيد (حج 36)
مخصوصا در مورد قربانی، باید حیوانی را فدا کند که قابل استفاده هرچه بیشتر مسلمانان و ارزنده باشد.
یک مسلمان نیز باید چنین باشد.وقتی چیزی را در راه خدا میدهد، باید به حکم آیه شریفه ” انَّ أَوْلَى النَّاسِ بِإِبْرَاهِيمَ لَلَّذِينَ اتَّبَعُوهُ وَهَٰذَا النَّبِيُّ وَالَّذِينَ آمَنُوا وَاللَّهُ وَلِيُّ الْمُؤْمِنِينَ” (نزدیکترین مردم به ابراهیم کسانی هستند که از او پیروی کنند و این پیغمبر و امّتش که اهل ایمانند؛ و خدا دوستدار و سرپرست مؤمنان است) بهترین را بدهد.هدف از قربانی کمال به توحید و تقوا است و توحید حقیقی آن است که انسان همه امکاناتی را که در اختیار دارد بدون چون و چرا و با کمال عشق و شوق، همانند ابراهیم(ع)به قربانگاه ببرد، و با خلوص نیّت به هر نوع و هرجا که خدا دستور داده است به مصرف برساند.
