‏”ما” و یا “من”؟ ‏

‏”ما” و یا “من”؟ ‏
پرسش: چرا در برخی آیات خداوند خود را به صیغه مفرد “من” می گوید، اما بعضا می ‏فرماید “ما” به صیغه جمع؟ ‏
پاسخ: یگانه بودن خدا بدین معنا است که تنها اوست که مستقلا و بدون نیاز به هیچ کس و ‏هیچ چیز، خلق می کند و روزی می دهد و هدایت می کند و می میراند و…. که در علم ‏کلام از این امور به «توحید در خالقیت» و «توحید در رازقیت» و «توحید در هدایت» و ‏مانند آن تعبیر شده است. اما این به این معنا نیست که کسی و چیزی در امور مثل خالقیت ‏و رازقیت و هدایت و مانند آن هیچ نحوه سببیتی ندارد، بر عکس اقتضا حکمت خداوند این ‏است که خداوند غالب افعال خود را از راه اسباب و مجاری خود اجرا می کند. در آیاتی که ‏اگر منظور بر تأکید توحید الهی باشد، متکلم وحده به کار رفته است:‏
وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ فَلْيَسْتَجِيبُواْ لِي وَلْيُؤْمِنُواْ بِي ‏لَعَلَّهُمْ يَرْشُدُونَ
و هرگاه بندگان من از تو در باره من بپرسند [بگو] من نزديكم و دعاى دعاكننده را به ‏هنگامى كه مرا بخواند اجابت مى‏كنم پس [آنان] بايد فرمان مرا گردن نهند و به من ايمان ‏آورند باشد كه راه يابند ‏
وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِينَ
و پروردگارتان فرمود مرا بخوانيد تا شما را اجابت كنم در حقيقت كسانى كه از پرستش من ‏كبر مى‏ورزند به زودى خوار در دوزخ درمى‏آيند
وَمَا أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِكَ مِن رَّسُولٍ إِلَّا نُوحِي إِلَيْهِ أَنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا فَاعْبُدُونِ
و پيش از تو هيچ پيامبرى نفرستاديم مگر اينكه به او وحى كرديم كه خدايى جز من نيست ‏پس مرا بپرستيد
‏2. بعضا متکلم برای نشان دادن عظمت کاری که انجام داده است به جای این که بگوید: ‏من این کار را انجام داده‌ام. می‌گوید: ما انجام داده‌ایم؛ مانند: یا “إِنَّا أَعْطَیْنَاکَ الْکَوْثَرَ” که بر ‏عظمت کوثر دلالت دارد.‏
‏3. بعضا خداوند متعال برای این که ما را توجه دهد به اسبابی که او برای انجام ‏گرفتنکاری قرار داده است به جای این که بگوید: من انجام دادم. تعبیر به ما می‌کند. مثلا
‏”إِنَّا انزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْر” و یا:‏
وَفِي الأَرْضِ قِطَعٌ مُّتَجَاوِرَاتٌ وَجَنَّاتٌ مِّنْ أَعْنَابٍ وَزَرْعٌ وَنَخِيلٌ صِنْوَانٌ وَغَيْرُ صِنْوَانٍ يُسْقَى ‏بِمَاء وَاحِدٍ وَنُفَضِّلُ بَعْضَهَا عَلَى بَعْضٍ فِي الأُكُلِ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يَعْقِلُونَ ‏
و در زمين قطعاتى است كنار هم و باغهايى از انگور و كشتزارها و درختان خرما چه از ‏يك ريشه و چه از غير يك ريشه كه با يك آب سيراب مى‏گردند و [با اين همه] برخى از ‏آنها را در ميوه [از حيث مزه و نوع و كيفيت] بر برخى ديگر برترى مى‏دهيم بى گمان در ‏اين [امر نيز] براى مردمى كه تعقل مى‏كنند دلايل [روشنى] است ‏
خلاصه بحث:‏
‏ هر چند خداوند یکتاست است و با این که بارها در قرآن از ضمیر متکلم وحده استفاده ‏کرده است، اما بعضا به دلایل متعددی به جای ضمیر مفرد از ضمیر جمع استفاده می ‏کرده است تا: ‏
‏1. عظمت خود را به مخاطب گوشزد کند؛
‏2. عظمت کاری که انجام داده است نشان دهد؛.‏
‏3. به اسبابی که برای انجام کار قرار داده است، توجه شود.‏