سوال:
حدیثی خواندم که می گوید حوا آدم را به خوردن میوه از درخت وسوسه کرد. آیا این حدیث صحیح است؟
جواب:
این روایت به ابن عباس نسبت داده شده است، یعنی ابن عباس آن را به پیامبر صلی‌الله‌علیه وآله نسبت نداده است. متن آن حدیث چنین است:
“عنِ ابنِ عبَّاسٍ رَضيَ اللهُ عنهُما، قالَ: لمَّا أَكَلَ آدمُ مِنَ الشَّجرةِ الَّتي نُهِيَ عنها، قالَ اللهُ عزَّ وجلَّ: ما حَمَلَكَ على أنْ عَصيْتَني؟ قالَ: ربِّ زيَّنَتْهُ لي حوَّاءُ . قالَ: فإنِّي أَعقبتُها أن لا تَحمِلَ إلَّا كَرْهًا ولا تَضَعَ إلَّا كَرْهًا، ودَمَيْتُها في الشَّهرِ مرَّتينِ. فلمَّا سَمِعَتْ حوَّاءُ ذلك رَنَّتْ، فقالَ لها: عليكِ الرَّنَّةُ وعلى بناتِكِ”.
بعضی از افراد با تساهل گفته‌اند که سند این روایت از ابن عباس صحیح است، همان‌طور که حاکم در “المستدرک” نیز گفته است، اما اکثریت علمای حدیث تایید می کنند که سند آن ضعیف است. حقیقت این است که ابن عباس نمی‌تواند چنین چیزی گفته باشد، بنابراین تنها احتمال باقی‌مانده این است که این سخن به ابن عباس به دروغ نسبت داده شده است.
اما متن حدیثی که در بعضی کتابها واقع است نمی‌تواند صحیح باشد، زیرا با قرآن کریم و فطرت منافات دارد.
مخالف‌بودن آن با قرآن به این دلیل است که ادعا می‌کند حوا آدم را به خوردن از درخت وسوسه کرد، در حالی که قرآن تأکید دارد که ابلیس آدم و حوا را به خوردن از آن درخت وسوسه کرد، بنابراین این روایت با برخی از اسرائیلیات موجود در این زمینه تطابق دارد. چنانچه خداوند تعالی می فرماید:
﴿وَيَاآدَمُ اسْكُنْ أَنْتَ وَزَوْجُكَ الْجَنَّةَ فَكُلَا مِنْ حَيْثُ شِئْتُمَا وَلَا تَقْرَبَا هَذِهِ الشَّجَرَةَ فَتَكُونَا مِنَ الظَّالِمِينَ. فَوَسْوَسَ لَهُمَا الشَّيْطَانُ لِيُبْدِيَ لَهُمَا مَا وُورِيَ عَنْهُمَا مِنْ سَوْآتِهِمَا وَقَالَ مَا نَهَاكُمَا رَبُّكُمَا عَنْ هَذِهِ الشَّجَرَةِ إِلَّا أَنْ تَكُونَا مَلَكَيْنِ أَوْ تَكُونَا مِنَ الْخَالِدِينَ. وَقَاسَمَهُمَا إِنِّي لَكُمَا لَمِنَ النَّاصِحِينَ. فَدَلَّاهُمَا بِغُرُورٍ فَلَمَّا ذَاقَا الشَّجَرَةَ بَدَتْ لَهُمَا سَوْآتُهُمَا وَطَفِقَا يَخْصِفَانِ عَلَيْهِمَا مِنْ وَرَقِ الْجَنَّةِ وَنَادَاهُمَا رَبُّهُمَا أَلَمْ أَنْهَكُمَا عَنْ تِلْكُمَا الشَّجَرَةِ وَأَقُلْ لَكُمَا إِنَّ الشَّيْطَانَ لَكُمَا عَدُوٌّ مُبِينٌ﴾ [الأعراف: 19-22]
“و اي آدم تو و همسرت در بهشت ساكن شويد و از هر جا كه خواستيد بخوريد اما به اين درخت نزديك نشويد كه از ستمكاران خواهيد شد. سپس شيطان آنها را وسوسه كرد تا آنچه را از اندامشان پنهان بود آشكار سازد و گفت پروردگارتان شما را از اين درخت نهي نكرده مگر به خاطر اينكه (اگر از آن بخوريد) فرشته خواهيد شد يا جاودانه (در بهشت خواهيد ماند! و براي آنها سوگند ياد كرد كه من خيرخواه شما هستم! و به اين ترتيب آنها را با فريب (از مقامشان) فرود آورد، و هنگامي كه از آن درخت چشيدند اندامشان (عورتشان) براي آنها آشكار شد و شروع كردند به قرار دادن برگهاي (درختان) بهشتي بر يكديگر تا آنرا بپوشانند و پروردگارشان آنها را ندا داد كه آيا شما را از آن درخت نهي نكردم و نگفتم شيطان براي شما دشمن آشكاري است ؟”
همچنین این روایت مخالف اصل قرآنی عمومی است، و آن اینکه خداوند تعالی هیچ‌گاه انسانی را به خاطر گناه دیگری عذاب نمی‌کند. اگر فرض کنیم که حوا به آدم وسوسه کرد، پس گناه دختران او تا قیامت چه خواهد بود؟! خداوند تعالی می‌فرماید:
﴿وَلَا تَكْسِبُ كُلُّ نَفْسٍ إِلَّا عَلَيْهَا، وَلَا تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَى، ثُمَّ إِلَى رَبِّكُمْ مَرْجِعُكُمْ فَيُنَبِّئُكُمْ بِمَا كُنْتُمْ فِيهِ تَخْتَلِفُونَ﴾ [الأنعام: 164]
“بگو آيا غير خدا، پروردگاري بطلبم در حالي كه او پروردگار همه چيز است، و هيچكس جز براي خود عملي انجام نميدهد و هيچ گنهكاري گناه ديگري را متحمل نميشود سپس بازگشت شما به سوي پروردگارتان است و شما را به آنچه در آن اختلاف داشتيد خبر خواهد داد”
مخالف‌بودن آن با فطرت نیز این است که همان‌طور که روایت ادعا کرده است زن دو بار در ماه حائض نمی‌شود،
