نزول ملائکه و روح در شب قدر

نزول ملائکه و روح در شب قدر

در آیه 4 سوره قدر چنین آمده:

تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِم مِّن كُلِّ أَمْرٍ

برای روشن شدن این مسأله به آیه مرتبط رجوع کنیم:

إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةٍ مُّبَارَكَةٍ إِنَّا كُنَّا مُنذِرِينَ*

[كه] ما آن را در شبى فرخنده نازل كرديم [زيرا] كه ما هشداردهنده بوديم *

فِيهَا يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكِيمٍ*

در آن [شب] هر [گونه] كارى [به نحوى] استوار فيصله مى‏ يابد *

أَمْرًا مِّنْ عِندِنَا إِنَّا كُنَّا مُرْسِلِينَ *

[اين] كارى است [كه] از جانب ما [صورت مى‏ گيرد] ما فرستنده [ملائکه] بوديم.

 رَحْمَةً مِّن رَّبِّكَ إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ*

[و اين] رحمتى از پروردگار توست كه او شنواى داناست [1]

آن شب به فرشتگان وظائف تقسیم می شود که برای انجام آن از عرش به زمین نازل می شوند. واژه روح در 20 آیه آمده و در آیه فوق همراه با “امر” ذکر شده است. سه  آیه دیگر هم هست که در آن روح همراه با امر آمده.

1. وَيَسْأَلُونَكَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي وَمَا أُوتِيتُم مِّن الْعِلْمِ إِلاَّ قَلِيلًا [2]

و در باره روح از تو مى ‏پرسند بگو روح از امر پروردگار من است و به شما از دانش جز اندكى داده نشده است.

در باره این که علم ما خیلی محدود است خداوند می فرماید:

وَلاَ يُحِيطُونَ بِشَيْءٍ مِّنْ عِلْمِهِ إِلاَّ بِمَا شَاء [3]

از علم او جز به آنچه بخواهد احاطه نمى‏ يابند.

قُل لَّوْ كَانَ الْبَحْرُ مِدَادًا لِّكَلِمَاتِ رَبِّي لَنَفِدَ الْبَحْرُ قَبْلَ أَن تَنفَدَ كَلِمَاتُ رَبِّي وَلَوْ جِئْنَا بِمِثْلِهِ مَدَدًا [4]

بگو اگر دريا براى كلمات پروردگارم مركب شود پيش از آنكه كلمات پروردگارم پايان پذيرد قطعا دريا پايان مى‏ يابد هر چند نظيرش را به مدد [آن] بياوريم .

آیه دومی که راجع به امر و روح آمده است:

يُنَزِّلُ الْمَلآئِكَةَ بِالْرُّوحِ مِنْ أَمْرِهِ عَلَى مَن يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ أَنْ أَنذِرُواْ أَنَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنَاْ فَاتَّقُونِ [5]

فرشتگان را با روحی که از امر خودش است بر هر كس از بندگانش كه بخواهد نازل مى‏ كند كه بيم دهيد كه معبودى جز من نيست پس از من پروا كنيد.

در شب قدر جبرئیل (ع) امری که به حضرت محمد صلی الله علیه وسلم آورده بود، قرآن کریم بوده است. این در آیه ذیل واضح مطرح شد:

وَكَذَلِكَ أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ رُوحًا مِّنْ أَمْرِنَا مَا كُنتَ تَدْرِي مَا الْكِتَابُ وَلَا الْإِيمَانُ وَلَكِن جَعَلْنَاهُ نُورًا نَّهْدِي بِهِ مَنْ نَّشَاء مِنْ عِبَادِنَا وَإِنَّكَ لَتَهْدِي إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ [6]

وهمين گونه روحى از امر خودمان به سوى تو وحى كرديم تو نمى‏ دانستى كتاب چيست و نه ايمان [كدام است] ولى آن را نورى گردانيديم كه هر كه از بندگان خود را بخواهيم به وسيله آن راه مى ‏نماييم و به راستى كه تو به خوبى به راه راست هدايت مى ‏كنى.

روحی که از امر الهی است، با کتاب الله محدود نمی شود. چون جبرائیل (ع) فقط یکی از فرشتگانی که در شب قدر نازل می شوند. آنان بر غیر از انبیا هم نازل می شوند، مثل نزول ملک بر  حضرت مریم.

اما آیه بعدی مرتبط به روح و امر:

رَفِيعُ الدَّرَجَاتِ ذُو الْعَرْشِ يُلْقِي الرُّوحَ مِنْ أَمْرِهِ عَلَى مَن يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ لِيُنذِرَ يَوْمَ التَّلَاقِ [7]

بالابرنده درجات خداوند عرش به هر كس از بندگانش كه خواهد آن روحی که از امر خودش است را مى‏ فرستد تا [مردم را] از روز ملاقات [با خدا] بترساند.

 روحی که خداوند می فرستد، موجب تقویت می شود:

لَا تَجِدُ قَوْمًا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ يُوَادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلَوْ كَانُوا آبَاءهُمْ أَوْ أَبْنَاءهُمْ أَوْ إِخْوَانَهُمْ أَوْ عَشِيرَتَهُمْ أُوْلَئِكَ كَتَبَ فِي قُلُوبِهِمُ الْإِيمَانَ وَأَيَّدَهُم بِرُوحٍ مِّنْهُ وَيُدْخِلُهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ أُوْلَئِكَ حِزْبُ اللَّهِ أَلَا إِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ [8]

قومى را نيابى كه به خدا و روز بازپسين ايمان داشته باشند [و] كسانى را كه با خدا و رسولش مخالفت كرده ‏اند هر چند پدرانشان يا پسرانشان يا برادرانشان يا عشيره آنان باشند دوست بدارند در دل اينهاست كه [خدا] ايمان را نوشته و آنها را با روحى از جانب خود تاييد كرده است و آنان را به بهشت هايى كه از زير [درختان] آن جويهايى روان است در مى‏ آورد هميشه در آنجا ماندگارند خدا از ايشان خشنود و آنها از او خشنودند اينانند حزب خدا آرى حزب خداست كه رستگارانند.

 از آیاتی که بالا آوردیم می توانیم چنین استنتاجی داشته باشیم:

وقتی روح همراه با امر ذکر می شود، آن روح محتوای امر است، لذا معنی آیه 4 سوره قدر چنین است:

تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَ (معهم) الرُّوحُ ( مِّن كُلِّ أَمْر) فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِم

آن [شب] فرشتگان همراه  با روحی که امر است به فرمان پروردگارشان براى هر كارى [كه مقرر شده است] فرود آيند.