عطر زدن زن مسلمان

عطر زدن زن مسلمان

یکی از مسائلی که امروز بین مسلمانان مطرح و مورد اختلاف است، مسأله عطر زدن زن مسلمان در خارج از خانه است که سعی می کنیم در آن تحقیقی انجام داده به نتیجه برسیم.

خداوند می فرماید:

وَيَوْمَ نَبْعَثُ فِي كُلِّ أُمَّةٍ شَهِيدًا عَلَيْهِم مِّنْ أَنفُسِهِمْ وَجِئْنَا بِكَ شَهِيدًا عَلَى هَؤُلاء وَنَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ تِبْيَانًا لِّكُلِّ شَيْءٍ وَهُدًى وَرَحْمَةً وَبُشْرَى لِلْمُسْلِمِينَ [1]

و [به ياد آور] روزى را كه در هر امتى گواهى از خودشان برايشان برانگيزيم و تو را [هم] بر اين [امت] گواه آوريم و اين كتاب را كه روشنگر هر چيزى است و براى مسلمانان رهنمود و رحمت و بشارتگرى است بر تو نازل كرديم.

خداوند راه رسیدن به رضایت خود را برای ما روشن ساخته است تا در دنیا و آخرت با سعادت باشیم. و به مسأله تزیین و نظافت اسلام اهتمام خاص دارد که مسلمان باید تمیز و مرتب باشد. حتی حدیثی هست که می گوید: نظافت از ایمان است. خداوند می فرماید:

يَا بَنِي آدَمَ خُذُواْ زِينَتَكُمْ عِندَ كُلِّ مَسْجِدٍ وكُلُواْ وَاشْرَبُواْ وَلاَ تُسْرِفُواْ إِنَّهُ لاَ يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ [2]

اى فرزندان آدم جامه خود را در هر نمازى برگيريد و بخوريد و بياشاميد و[لى] زياده ‏روى مكنيد كه او اسرافكاران را دوست نمى‏ دارد.

بعد از این آیه در همان سوره خداوند می فرماید: قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِينَةَ اللّهِ الَّتِيَ أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ وَالْطَّيِّبَاتِ مِنَ الرِّزْقِ قُلْ هِي لِلَّذِينَ آمَنُواْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا خَالِصَةً يَوْمَ الْقِيَامَةِ كَذَلِكَ نُفَصِّلُ الآيَاتِ لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ [3]

[اى پيامبر] بگو زيورهايى را كه خدا براى بندگانش پديد آورده و [نيز ] روزيهاى پاكيزه را چه كسى حرام گردانيده بگو اين [نعمتها] در زندگى دنيا براى كسانى است كه ايمان آورده‏ اند و روز قيامت [نيز] خاص آنان مى‏ باشد اين گونه آيات [خود] را براى گروهى كه مى‏ دانند به روشنى بيان مى‏ كنيم.

 در آیه بعدی چنین آمده است:

قُلْ إِنَّمَا حَرَّمَ رَبِّيَ الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ وَالإِثْمَ وَالْبَغْيَ بِغَيْرِ الْحَقِّ وَأَن تُشْرِكُواْ بِاللّهِ مَا لَمْ يُنَزِّلْ بِهِ سُلْطَانًا وَأَن تَقُولُواْ عَلَى اللّهِ مَا لاَ تَعْلَمُونَ

بگو پروردگار من فقط زشتكاريها را چه آشكارش [باشد] و چه پنهان و گناه و ستم ناحق را حرام گردانيده است و [نيز] اينكه چيزى را شريك خدا سازيد كه دليلى بر [حقانيت] آن نازل نكرده و اينكه چيزى را كه نمى‏ دانيد به خدا نسبت دهيد.

اسلام وقتی به زینت فرا می خواند، مواظب این است که آن منضبط با اخلاق شرعی باشد.  یعنی تزین باید از فتنه و تنزل به شهوت رانی دور باشد. خداوند می فرماید: قُل لِّلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ وَيَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذَلِكَ أَزْكَى لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا يَصْنَعُونَ * وَقُل لِّلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَيَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَى جُيُوبِهِنَّ وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ آبَائِهِنَّ أَوْ آبَاء بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنَائِهِنَّ أَوْ أَبْنَاء بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي أَخَوَاتِهِنَّ أَوْ نِسَائِهِنَّ أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُنَّ أَوِ التَّابِعِينَ غَيْرِ أُوْلِي الْإِرْبَةِ مِنَ الرِّجَالِ أَوِ الطِّفْلِ الَّذِينَ لَمْ يَظْهَرُوا عَلَى عَوْرَاتِ النِّسَاء وَلَا يَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِيُعْلَمَ مَا يُخْفِينَ مِن زِينَتِهِنَّ وَتُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِيعًا أَيُّهَا الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ [4]

 به مردان با ايمان بگو ديده فرو نهند و پاكدامنى ورزند كه اين براى آنان پاكيزه ‏تر است زيرا خدا به آنچه مى‏ كنند آگاه است* و به زنان با ايمان بگو ديدگان خود را [از هر نامحرمى] فرو بندند و پاكدامنى ورزند و زيورهاى خود را آشكار نگردانند مگر آنچه كه طبعا از آن پيداست و بايد روسرى خود را بر سينه خويش [فرو] اندازند و زيورهايشان را جز براى شوهرانشان يا پدرانشان يا پدران شوهرانشان يا پسرانشان يا پسران شوهرانشان يا برادرانشان يا پسران برادرانشان يا پسران خواهرانشان يا زنان [همكيش] خود يا كنيزانشان يا خدمتكاران مرد كه [از زن] بى‏ نيازند يا كودكانى كه بر عورتهاى زنان وقوف حاصل نكرده‏ اند آشكار نكنند و پاهاى خود را [به گونه‏ اى به زمين] نكوبند تا آنچه از زينتشان نهفته مى ‏دارند معلوم گردد اى مؤمنان همگى [از مرد و زن] به درگاه خدا توبه كنيد اميد كه رستگار شويد.

در آیه فوق خداوند به زن دستور می دهد که زینت خود را آشکار نکند، مگر زینت ظاهر در این استثناء شده است. عطر زدن مرد سنت است که پیامبر صلی الله علیه وسلم دستور داده اما آیا  خروج زن با زدن عطر از قبیل زینت ظاهری است که مجوز دارد، یا از قبیل زینتی که نباید آشکار شود؟ می خواهیم با بررسی ادله به جواب این سؤال برسیم.

احادیثی که در مورد استعمال عطربرای زن وارد شده:

کلا احادیثی که در این رابطه نقل شده را می توان به سه دسته تقسیم کنیم:
1. احادیثی که  منع می کنند؛

2. احادیثی که بر حرام بودن آن در موارد خاص دلالت می کنند؛

3. احادیثی که بر جواز دلالت می کنند؛

در ظاهر بین احادیث تعارض وجود دارد، اما صحیح آن است که بین آن تعارضی وجود ندارد و در تفسیر دقیق آیه “و لا یبدین زینتهن الا ما ظهر منها” روشن می شود.

احادیثی که بر حرام بودن عطر زدن زن در بیرون دلالت می کنند:

عن أبي موسى الأشعري رضي الله عنه ، قال : قال رسول الله صلى الله عليه وسلم:« أيما امرأة استعطرت فمرت على قوم ليجدوا ريحها فهي زانية» [5]

علما در معنی حدیث اختلاف کردند که لام در لیجدوا  به چه معنی است. برخی گفتند که لام تعلیل است که در این حال معنای حدیث چنین خواهد شد: رسول الله فرمودند: زنی که عطر بزند و از جلوی مردم رد شود برای این که ریح آن را به مشام آنان برساند زناکار است.

 برخی دیگر گفتند که این لام لام العاقبه است که معنای حدیث چنین می شود: رسول الله فرمودند: زنی که عطر بزند و جلوی مردم رد شود در عاقبت(در نتیجه) آن  ریح آن را به مشام  برساند زناکار است.  دلیلی که این گروه علما می آورند این است که در قرآن لام العاقبه آمده است که چنین است: فالتقطه آل فرعون ليكون لهم عدواً وحزناً (قصص 8)

فالتقطه آل فرعون ليكون لهم عدواً وحزناً [6]

پس خاندان فرعون او را [از آب] برگرفتند تا سرانجام دشمن [جان] آنان و مايه اندوهشان باشد.

علاوه برآن حدیث دیگری هم نقل شده که در آن چنین آمده است:

اخبرنا أبو عاصم عن ثابت بن عمار عن غنيم بن قيس عن أبي موسى: «أيما امرأة استعطرت ثم خرجت فيوجد ريحها فهي زانية وكل عين زان» [7]

رسول الله فرمودند: زنی که عطر بزند و جلوی مردم رد شود در عاقبت آن  ریح آن را به مشام برساند  زناکار است و چشمانی که به آن خیره شده هم  زناکار است.

در حدیث بالا لام نیامده و دلالت مطلق بر حرمت دارد. اما این حدیث موقوف و غیر مرفوع است و حجیت ندارد. حتی اگر سندش صحیح هم باشد با احادیث زیادی که صحیح هستند، تعارض داشت.

2. روى الترمذي بإسناده عن غنيم بن قيس عن أبي موسى عن النبي صلى الله عليه وسلم قال كل عين زانية والمرأة إذا استعطرت فمرت بالمجلس فهي كذا وكذا يعني زانية) [8]

رسول الله (ص) فرمودند: همه چشم ها زناکار هستند و زنی که عطر زد و از جلوی جمع گذر کرد  چنین و چنان است یعنی زناکار است.

از راویان این حدیث مثل حدیث قبلی ابو موسی اشعری هست که در روایت کردن منفرد است.

3. حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ بَشَّارٍ، حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرٍ الْحَنَفِيُّ، عَنْ سَعِيدٍ، عَنْ قَتَادَةَ، عَنِ الْحَسَنِ، عَنْ عِمْرَانَ بْنِ حُصَيْنٍ، قَالَ: قَالَ لِي النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : ” إِنَّ خَيْرَ طِيبِ الرَّجُلِ مَا ظَهَرَ رِيحُهُ وَخَفِيَ لَوْنُهُ، وَخَيْرَ طِيبِ النِّسَاءِ مَا ظَهَرَ لَوْنُهُ وَخَفِيَ رِيحُهُ، وَنَهَى عَنْ مِيثَرَةِ الْأُرْجُوَانِ [9]

عمران بن حصین می گوید: به من پیامبرصلی الله علیه وسلم فرمود: برای مرد خوب است که بوی خوش ظاهربوده رنگ مخفی باشد و برای زن خوب است که رنگ ظاهر  و بوی خوش مخفی  باشد.  و از پوشیدن لباس با رنگ قرمز (زننده) نهی کرد.

4. روى أبو داوود عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ لَا تَمْنَعُوا إِمَاءَ اللَّهِ مَسَاجِدَ اللَّهِ وَلَكِنْ لِيَخْرُجْنَ وَهُنَّ تَفِلَاتٌ [10]

رسول الله (ص)فرمود: مانع برای رفتن  کنیزان خدا به  مساجد خدا  نشوید و لکن نباید آنان تَفِلَاتٌ  باشند. در احادیث کلمه  تَفِلَاتٌ مختلف معنا شده است. بعضا به معنای معطر نقل می شود، و در برخی روایات به معنای  بوی بد آمده است.

 احادیثی که قائل به حرمت عطر زدن زن در زمان خاص دلالت می کنند:

1. 1.    روى مسلم عَنْ بُسْرِ بْنِ سَعِيدٍ أَنَّ زَيْنَبَ الثَّقَفِيَّةَ كَانَتْ تُحَدِّثُ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَنَّهُ قَالَ (إِذَا شَهِدَتْ إِحْدَاكُنَّ الْعِشَاءَ فَلَا تَطَيَّبْ تِلْكَ اللَّيْلَةَ)[11]

رسول الله (ص) فرمود: اگر (شما ای زنان)  شب بیرون بروید عطر نزنید. 

 در حدیث دیگر “إذا أتت إحداكن المسجد صلاة العشاء فلا تمسَّ طيبا” [12] نقل شده، یعنی اگر برای خواندن نماز عشا به مسجد بروید عطر نزنید.

احادیثی که بر جواز دلالت دارند:

1. 1.    أخرج أبو داود في سننه عن عائشة بنت طلحة، أن عائشة أم المؤمنين رضي الله عنها، حدثتها قالت: «كنا نخرج مع النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إلى مكة، فنضمد جباهنا بالسُّك المطيب عند الإحرام، فإذا عرقت إحدانا سال على وجهها فيراه النبي صلى الله عليه وسلم فلا ينهانا»[12]. وفي رواية (بالمسك المطيب) [13]

شافعی بر اساس حدیث فوق عطر زدن زن محرم را مستحب می داند. اما در حدیث تخصیص ندارد و عام است، حدیث بعدی شبهه تخصیص را از بین می برد:

عن سُلَيْمَانُ بْنُ حَرْبٍ، قَالَ: حَدَّثَنَا شُعْبَةُ، عَنْ عَدِيِّ بْنِ ثَابِتٍ، عَنْ سَعِيدِ بْنِ جُبَيْرٍ، عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ، ” أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ صَلَّى يَوْمَ الْفِطْرِ رَكْعَتَيْنِ لَمْ يُصَلِّ قَبْلَهَا وَلَا بَعْدَهَا، ثُمَّ أَتَى النِّسَاءَ وَمَعَهُ بِلَالٌ فَأَمَرَهُنَّ بِالصَّدَقَةِ، فَجَعَلْنَ يُلْقِينَ تُلْقِي الْمَرْأَةُ خُرْصَهَا وَسِخَابَهَا [14]

روز عید پیامبر (ص) دو رکعت نماز خواند و پیش زنان آمد بلال هم با ایشان بود، و به صدقه دادن امر کرد که زنان گوشواره هایشان را و سخاب شان را در آوردند و به بلال دادند. در این حدیث کلمه سخاب آمده است که آن یک نوع تزیین زنان آن زمان بوده که از چیز هایی که بوی خوش دارد درست می شد. اگر عطر زدن ممنوع بود، حتما پیامبر صلی الله علیه وسلم از داشتن سخاب ممنوع شان می کرد.

و احادیثی دیگری هم وارد شده است که در آن در باره عطر زدن زنان موقع رفتن به مساجد گفته می شود.

اما چه طورمی شود  بین آیه و این همه احادیث جمع کرد؟ آیاتی که به تزیین دعوت می کنند، به تزیینی که دور از فتنه و اضلال است، دعوت کرد. این مفهوم را با نظر به کل ایاتی که آمد خواهیم فهمید. مثل مسأله خلخال(پای زیب) زدن زنان به پا که قرآن از آن منع نمی کند، بلکه از پای زدن با خلخال به گونه ای که  مردان را متوجه خود کند مردان نهی کرد. همین طور ادله زدن عطر زنان را منع نمی کنند، اما در مجموع به آن اشاره دارد که باید به قدری باشد که بوی نامطبوع عرق را از بین ببرد. آن دسته احادیثی که عطر زدن را ممنوع کردند، قصد داشتن یا نداشتن انتباه مردان را در نظر ندارند، بلکه زیاده روی در این امر را مطلقا منع نمود. گروه دوم احادیث هم با گروه اول یا سوم منافاتی ندارد. نماز عشا چون در تاریکی است و شرائط برای فتنه آماده تر است، از روی تأکید بوده است.

خلاصه نباید مثل دیگر مسائل،  در عطر زدن زن مسلمان افراط و تفریط کرد. متأسفانه در جامعه اسلامی هر دو گروه دیده می شود: هم کسانی که از شدت “تقوا” بوی نامطبوع عرق می دهند، و هم کسانی که از چند متر پیش با بوی عطر “پیام محبت و هیجان” را ارسال می کنند. برای تحکیم روابط خانواده و استحکام محبت بین زن و شوهر خانم ها باید از جمله به مسأله عطر زدن توجه کنند.