"وَابْتَغُواْ إِلَیهِ الْوَسِیلَةَ" یعنی چه؟
وقتی در باره توحید و شرک به خداوند متعال بحث می شود، افراط و تفریط در میان دو طرف (طرفداران وسیله و مخالفان آن) به وجود می آید. یک طرف انگار آیه قرآن را نمی بینند، از ریشه با توسل مخالف است، طرف دوم انگار کل دین را در توسل ختم کرده است. در این نوشتار مسأله وسیله را که در قرآن آمده بررسی خواهیم کرد. و در استدلال طبق روش همیشگی ما از آیات قرآن کریم استفاده خواهیم کرد. در آیه 35 سوره مائده چنین آمده است:
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اتَّقُواْ اللّهَ وَابْتَغُواْ إِلَيهِ الْوَسِيلَةَ وَجَاهِدُواْ فِي سَبِيلِهِ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ
اي كساني كه ايمان آورده ايد پرهيزگاري پيشه كنيد و وسيله اي براي تقرب به خدا انتخاب نمائيد و در راه او جهاد كنيد، باشد كه رستگار شويد.
مسلم است که اگر از اسباب و وسایل استفاده کنیم این مطابق است با امر خداست و بدون این کسی نمی تواند نه پیشرفت معنوی و نه پیشرفت مادی بکند. حتی نمی تواند زندگی کند.
در آیه ای که بالا آوردیم، از مۆمنان خواسته شده تا برای رسیدن به رستگاری سه کار را انجام دهد:
• تقوای الهی را پیشه خود سازد.
• برای تقرّب به خدا وسیله ای انتخاب کند.
• در راه خدا جهاد و تلاش کند.
تقوای الهی
مومن در ابتدا باید تقوی پیشه یعنی نافرمانی خدا را نکند زیرا شیطان در کمین است:
يَا بَنِي آدَمَ لاَ يَفْتِنَنَّكُمُ الشَّيْطَانُ كَمَا أَخْرَجَ أَبَوَيْكُم مِّنَ الْجَنَّةِ يَنزِعُ عَنْهُمَا لِبَاسَهُمَا لِيُرِيَهُمَا سَوْءَاتِهِمَا إِنَّهُ يَرَاكُمْ هُوَ وَقَبِيلُهُ مِنْ حَيْثُ لاَ تَرَوْنَهُمْ إِنَّا جَعَلْنَا الشَّيَاطِينَ أَوْلِيَاء لِلَّذِينَ لاَ يُؤْمِنُونَ
اى فرزندان آدم، شيطان شما را نفريبد، چنانكه پدر و مادر [نخستين] شما را از بهشت آواره كرد و لباس آنان را از آنان بركند تا عورتشان را بر ايشان آشكار كند، او و همانندانش شما را از جايى كه شما آنان را نمى بينيد، مى بينند، ما شياطين را سرور نامؤمنان گردانده ايم
او می بیند و ما او را نمی بینیم، باید سپر لازم را در دست داشته باشیم تا از خطر او در امان باشیم.
انتخاب وسیله
آنچه که مهم است و بزنگاه آیه 35 سوره مائده می باشد، آن است که چه چیزی باید در راه تقرب به خداوند وسیله باشد. و مۆمنان بعد از تحصیل تقوا باید به آن توجه کنند.وسیله در اصل به معنای تقرّب جستن و یا چیزی است که باعث تقرّب به دیگری از روی رغبت و میل باشد.
راغب می گوید: کلمه وسیله به معنای "دنبال کردن چیزی با میل است و حقیقت وسیله به سوی خدا، مراعات راه خدا با علم و عبادت و دنبال کردن دستورهای پسندیده شرع است"
اگر وسیله هر چیزی است که انسان را به خدا نزدیک می کند و مۆمن باید در طلب آن باشد، می توانیم به مصادیق زیر اشاره کنیم:
1. اعمال صالح
وَعَدَ اللّهُ الَّذِينَ آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ لَهُم مَّغْفِرَةٌ وَأَجْرٌ عَظِيمٌ
خداوند به آنها كه ايمان آورده اند و عمل صالح انجام داده اند وعده آمرزش و پاداش عظيمي داده است.
2. جهاد در راه خدا
جهاد در این جا معنای وسیعی دارد که علاوه بر جهاد نظامی، شامل جهاد علمی و تبلیغی و امر به معروف و نهی از منکر و جهاد با نفس و هرگونه تلاش و کوشش مفید و سازنده برای پیشبرد اهداف اسلامی است.
3. اخلاص
یکی از وسایل تقرّب به خدا کلمه اخلاص و شهادت به یگانگی خداست «و کلمة الاخلاص فانّها الفطرة» و کلمه اخلاص که هماهنگ با فطرت انسانی است یعنی عبودیت و الوهیت مخصوص ذات پروردگار .
مۆمن باید (!) هرگونه شرک و بت پرستی را نفی نماید و همه کارها را فقط برای او و بلا واسطه انجام دهد.
وَلَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنسَانَ وَنَعْلَمُ مَا تُوَسْوِسُ بِهِ نَفْسُهُ وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِيدِ
و ما انسان را آفريده ايم و مى دانيم كه نفس او چه وسوسه اى به او مى كند و ما از شاهرگ [او] به او نزديكتريم
4. برپاداری نماز
إِنَّنِي أَنَا اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا فَاعْبُدْنِي وَأَقِمِ الصَّلَاةَ لِذِكْرِي
منم من خدايى كه جز من خدايى نيست پس مرا پرستش كن و به ياد من نماز برپا دار
5. زکات
یکی از وسایل تقرّب خدا زکات است
انمَا يَعْمُرُ مَسَاجِدَ اللّهِ مَنْ آمَنَ بِاللّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ وَأَقَامَ الصَّلاَةَ وَآتَى الزَّكَاةَ وَلَمْ يَخْشَ إِلاَّ اللّهَ فَعَسَى أُوْلَئِكَ أَن يَكُونُواْ مِنَ الْمُهْتَدِينَ
مساجد خدا را تنها كسانى آباد مى كنند كه به خدا و روز بازپسين ايمان آورده و نماز برپا داشته و زكات داده و جز از خدا نترسيده اند پس اميد است كه اينان از رهيافتگان باشند
البته آیات فراوان در باره نماز، زکات، روزه … و سایر عبادات ذکر شده است. ما فقط نمونه ای از آن را ذکر کردیم.
6. روزه
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ
اى كسانى كه ايمان آورده ايد روزه بر شما مقرر شده است همان گونه كه بر كسانى كه پيش از شما [بودند] مقرر شده بود باشد كه پرهيزگارى كنيد
7. حج و عمره
وَأَتِمُّواْ الْحَجَّ وَالْعُمْرَةَ لِلّهِ
و براى خدا حج و عمره را به پايان رسانيد
8. صله رحم
اولاً با صله رحم روابط خانوادگی برقرار و در مشکلات به همدیگر یاری می رسانند (که خود این امر اطاعت از دستور الهی محسوب می شود). ثانیاً افراد خانواده و اقربا نسبت به هم دعا می کنند و خود دعا سبب تقرب الی الله می شود .
9. قرآن کریم
یکی از وسایلی که انسان را به خدا نزدیک می کند و سبب شرافت و کرامت و منزلت در پیشگاه خدا می گردد، قرآن کریم است. با خواندن قرآن کریم مخاطب خداوند خواهیم شد و با انجام دستورات آن مطیع او می شویم. با عمل به محتوای آن انسان می تواند به مقام والای قربت الی الله برسد.
