آیا می شود بدون دانستن اسباب نزول آیات را فهمید؟

آیا می شود بدون دانستن اسباب نزول آیات را فهمید؟
سوال: برخی از علما بر این اعتقادند که لزومی به دانستن اسباب نزول آیات نیست و حتی بسیاری از این دلایل مطرح شده ساختگی هستند. من هم بر این باور بودم تا اینکه آیه 44 سوره ص دچار تردیدم کرد. این آیه مربوط به قسم ایوب پیامبر می باشد و تا زمانی که روایت راجع به اسباب نزول را ندانیم، نمی توان مفهوم آیه را بفهمیم. آیا فهمیدن آیات بدون دانستن سبب نزول آن ممکن است؟
جواب: اینکه برخی از پیامبران دچار گناه شده اند در آیات آمده است. در این آیات خداوند در خطاب به پیامبر(ص) چنیم می فرماید:
فَاعْلَمْ أَنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَاسْتَغْفِرْ لِذَنبِكَ وَلِلْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَاللَّهُ يَعْلَمُ مُتَقَلَّبَكُمْ وَمَثْوَاكُمْ
پس بدان كه هيچ معبودى جز خدا نيست و براى گناه خويش آمرزش جوى و براى مردان و زنان با ايمان [طلب مغفرت كن] و خداست كه فرجام و مال [هر يك از] شما را مى‏داند. (سوره محمد، 47/19)
فَاصْبِرْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَاسْتَغْفِرْ لِذَنبِكَ وَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ بِالْعَشِيِّ وَالْإِبْكَارِ
صبر و شكيبائي پيشه كن كه وعده خدا حق است و براي گناهت استغفار نما و تسبيح و حمد پروردگارت را هر صبح و شام بجا آور. (سوره غافر، 40/55)
لِيَغْفِرَ لَكَ اللَّهُ مَا تَقَدَّمَ مِن ذَنبِكَ وَمَا تَأَخَّرَ وَيُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكَ وَيَهْدِيَكَ صِرَاطًا مُّسْتَقِيمًا
غرض اين بود كه خداوند گناهان گذشته و آيندهاي را كه به تو نسبت مي‏دادند ببخشد و نعمتش را بر تو تمام كند، و به راه راست هدايتت فرمايد. (سوره فتح، 48/2)
و در آیه راجع به حضرت ایوب چنین آمده است:
وَاذْكُرْ عَبْدَنَا أَيُّوبَ إِذْ نَادَى رَبَّهُ أَنِّي مَسَّنِيَ الشَّيْطَانُ بِنُصْبٍ وَعَذَابٍ
و بنده ما ايوب را به ياد آور آنگاه كه پروردگارش را ندا داد كه شيطان مرا به رنج و عذاب مبتلا كرد. (سوره ص، 38/41)
خداوند متعال، اینکه حضرت ایوب بیماریش را از جانب شیطان می پنداشت – گناه دانسته، چون او به حضرت ایوب آموخته بود که هر چه بر سر انسان می آید از جانب خداست، و در این باره چنین می فرماید:
أَيْنَمَا تَكُونُواْ يُدْرِككُّمُ الْمَوْتُ وَلَوْ كُنتُمْ فِي بُرُوجٍ مُّشَيَّدَةٍ وَإِن تُصِبْهُمْ حَسَنَةٌ يَقُولُواْ هَذِهِ مِنْ عِندِ اللّهِ وَإِن تُصِبْهُمْ سَيِّئَةٌ يَقُولُواْ هَذِهِ مِنْ عِندِكَ قُلْ كُلًّ مِّنْ عِندِ اللّهِ فَمَا لِهَؤُلاء الْقَوْمِ لاَ يَكَادُونَ يَفْقَهُونَ حَدِيثًا
هر جا كه باشيد -ولو در دژهاى استوار سر به فلك كشيدهمرگ شما را فراخواهد گرفت، و چون به ايشان خيرى برسد مى‏گويند اين از سوى خداوند است، و اگر شرى به ايشان برسد مى‏گويند اين از سوى توست، بگو همه از سوى خداوند است، اين گروه را چه مى‏شود كه به نظر نمى‏رسد سخنى دريابند. (سوره نساء 4/78)
به این سبب در آیه 44 سوره ص،خداوند به حضرت ایوب می فرماید: “وَلَا تَحْنَثْ” یعنی “وارد گناه مشو”، اما این کلمه در ترجمه و تفسیرها سوگند شکنی معنی می شود. و همچنین با تکیه بر روایات نادرست معنا و مفهومهای نادرست به این آیه می دهند. در صورتی که کلمۀ “حنث” در آیه ای دیگر وجود دارد و چنین می فرماید:
وَكَانُوا يُصِرُّونَ عَلَى الْحِنثِ الْعَظِيمِ
و بر گناهان بزرگ اصرار داشتند. (سوره واقعه56/46)
در این آیه به معنی “گناه” ترجمه شده، نه به معنی “سوگند”.
در عربی به کسی که سوگند شکنی می کند حنث می گویند. چون سوگند شکنی گناه است. (راغب اصفهانی، المفردات)
این کلمه در آیۀ مربوط به حضرت ایوب به معنای سوگند شکنی به کار برده نشده است. چونکه آنگونه که در کتب روایت شده، حضرت ایوب به همسرش که بی گناه بوده، چون سوگند خورده صد ضربه شلاق می زند. این روایت صحت ندارد، چونکه چنین سوگندی خورده باشد صحیح نیست. خداوند متعال چنین می فرماید:
وَلاَ تَجْعَلُواْ اللّهَ عُرْضَةً لِّأَيْمَانِكُمْ أَن تَبَرُّواْ وَتَتَّقُواْ وَتُصْلِحُواْ بَيْنَ النَّاسِ وَاللّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ
و خداوند را دستاويز سوگندهاى خود نسازيد كه از كار نيك و پرهيزگارى و آشتى دادن بين مردم، تن بزنيد، و خداوند شنواى داناست‏. (سوره بقره 2/224)
پیامبر(ص) چنین می فرماید:
“در موردی سوگند خورده و بعد فهمیدی که در آن خیری نیست، باید سوگند خود را بشکند. کفارۀ آن را بدهد و آنچه خیر اوست را انجام دهد.” (بخاری، ایمن 1، مسلم، ایمن 7)
“کسی که گناه سوگند می خورد، سوگندش سوگند نیست. کسی که سوگند می خورد با بستگان قطع رابطه کند، سوگندش، سوگند نیست.” (ابو داوود،طلاق 7)
پس باید آیۀ 41 تا 44 سوره ص را اینگونه ترجمه کنیم:
و بنده ما ايوب را به ياد آور آنگاه كه پروردگارش را ندا داد كه شيطان مرا به رنج و عذاب مبتلا كرد(به او گفتيم) پاي خود را بر زمين بكوب اين، چشمه آبي خنك براي شستشو و نوشيدن است.
و [مجددا] كسانش را و نظاير آنها را همراه آنها به او بخشيديم تا رحمتى از جانب ما و عبرتى براى خردمندان باشد و به او یک دسته علف دادیم تا با آن به بدن (پوست) خود بزند! وارد گناه مشو! به راستی که او را بسیار صبور دیدیم. چه بندۀ نیکوییست. او واقعا به سوی خدا باز گشت.
خلاصه این است که برای فهم آیات قرآن دانستن اسباب نزول آن لازم نمی باشد.