منکر و نکیر

منکر و نکیر

منکر و نکیر، فرشتگانی هستند که مرده را در قبر مورد معاخذه و یا مجازات قرار می دهند. به این دلیل به آنها منکر و نکیر می گویند که هر دو آنها صورتی نا آشنا دارند. در زبان عربی برای نشان دادن مطلب و چیزی که فرد از آن بی اطلاع است، نکیر الشئ می گویند.

می گویند که  منکر و نکیر از فرد مرده در باره پرودگارش و پیامبرش می پرسند.  فرد مومن پاسخ داده، اما کافر نمی تواند جواب بدهد. احادیث فراوانی در این باره وجود دارد. طبق آن دو فرشته نام برده وارد قبر مرده شده، خداوند مرده را زنده کرده و فرشتگان هم شروع به پرسجو می کنند.

ابوهریره از پیامبر(ص) چنین روایت می کند:

"هنگامی که مرده را دفن می کنند دو فرشته سیاه می آیند. یکی از اینها منکر و دیگری نکیر می باشد. آنها از میت می پرسند که راجع به رسوالله چه می گویی؟ و مرده در پاسخ کارهایی که در دنیا انجام می داده را پاسخ می دهد و می گوید: شهادت می دهم  پروردگاری جز خداوند بزرگ وجود ندارد و محمد (ص) هم بنده و فرستادۀ اوست.

و بعد فرشته ها می گویند ما می دانستیم که تو این جواب را می دهی، و بعد قبرش 70 در 70 بزرگ شده و روشن می شود و بعد به او گفته می شود که بخواب.  بعد او می گوید می توانم به خانواده ام خبر بدهم؟

فرشتگان در جواب می گویند: بخواب همچون جای مطمئنی در نزد یکی از بستگانی که خیلی دوستش داری راحت بخواب. و بعد در آنجا تا زمانی که خداوند او را دوباره بیدار کند به خواب فرو می رود.

اما اگر منافق باشد چنین جواب می دهد: هر چه بقیه بگویند آن را می گویم، چون نمی دانم. فرشتگان به او می گویند : ما می دانستیم که تو چنین جوابی می دهی. وبعد از عرض قبر او را تنگتر می کنند و استخوانهای دندۀ او در هم فرو می رود. تا خداوند او را دوباره زنده کند عذاب می کشد. (ترمذی، جنایز، 70)

تقریبا در تمام کتب عقاید در مورد سوالاتی که منکرو نکیر در قبر از مرده می پرسند بحث شده است. اما در قرآن نامی از این دو فرشته برده نشد و همچنین اینکه در قبر مرده مورد سوال قرار می گیرد نیز بیان آشکاری وجود ندارد. اما برخی از علما بر این باورند آیات به این موضوع اشاره دارد و حتی برخی از این آیات در مورد سوالات قبر می باشد. در کتاب عقاید عمر نصفی چنین گفته که سوالات منکر و نکیر در قبر با کتاب و سنت اثبات شده است.

خداوند چنین می فرماید:

 يُثَبِّتُ اللّهُ الَّذِينَ آمَنُواْ بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَفِي الآخِرَةِ وَيُضِلُّ اللّهُ الظَّالِمِينَ وَيَفْعَلُ اللّهُ مَا يَشَاءُ [1]

    خداوند مؤمنان را در زندگانى دنيا و نيز در آخرت به سخن استوار، پايدار مى‏دارد، و خداوند ستمكاران را بيراه مى‏گذارد، و خداوند هر چه خواهد همان تواند كرد.

منظور از آخرت در این آیه قبر می باشد. منظور از سخن استوار هم کلمه شهادت می باشد.

النَّارُ يُعْرَضُونَ عَلَيْهَا غُدُوًّا وَعَشِيًّا وَيَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ أَدْخِلُوا آلَ فِرْعَوْنَ أَشَدَّ الْعَذَابِ [2]

 آتش دوزخ كه بامدادان و شامگاهان ايشان را بر آن عرضه دارند و روزى كه قيامت بر پا شود [گويند] آل فرعون را به [جايگاه‏] سهمگين‏ترين عذاب وارد كنيد.

در کتب تفسیر گفته می شود که این آیه راجع به سوالات قبر و عذاب قبر می باشد. در مورد منکر و نکیر احادیث فراوانی نقل شده است. اگر در حد تواتر هم نباشد ولی از آنجا که احادیث فراوانی نقل شده می توانیم به عنوان تواتر معنوی بپذیریم.

در برخی از این احادیث راجع به پرسجوی داخل قبر بحث شده ولی نام فرشتگان برده نشد.

از مضمون روایت امام سجاد استفاده می‌شود که وقتی انسان را در قبر می‌گذارند، دو فرشته از فرشته‌های الهی به سراغ او می‌آیند و از اصول عقاید، یعنی توحید … چه پیشوایانی پیروی می‌کرده و از چگونگی مصرف کردن عمر در طرق مختلف و طریق کسب اموال و مصرف آنها می‌پرسند، و چنانچه از مؤمنان راستین باشد، بخوبی از عهدة جواب برمی‌آید و مشمول رحمت و عنایات حق می‌شود و اگر از مؤمنان نباشد، در پاسخ سؤالات‌، عاجز می‌ماند و مشمول عذاب دردناک برزخی می‌شود. (بحارالانوار، مجلسی‌، ج 6، ص 223، حدیث 24، چاپ بیروت‌)

خلاصه در باره دو فرشته ای که سؤال جواب می کنند در قبر احادیث در فریقین (سنی و شیعه) وجود دارند