نمومه از اعجاز قرآن کریم: فواصل بین دریا ها (قسمت 1)
این که در قرآن کریم برخی آیات به طور اعجازآور برخی مسائل علمی را در زمان نزول مطرح کرده برای هیچ کس پنهان نیست. یکی از چنین نمونه ها آیات مرتبط به مخلوط نشدن و فاسله داشتن دریا هاست که در این جا قصد داریم به این مسئله بپردازیم.
خداوند می فرماید:
مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيانِ * بَيْنَهُما بَرْزَخٌ لا يَبْغِيانِ * فَبِأَيِّ آلاءِ رَبِّكُما تُكَذِّبانِ *يَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَ الْمَرْجانُ [1]
دو دريا را به گونه اي روان كرد كه با هم برخورد كنند*اما ميان آن دو حد فاصلي است كه به هم تجاوز نمي کنند*پس كدامين نعمتهاى پروردگارتان را انكار مىكنيد* از آن دو، مروارید و مرجان خارج مىشود.
در آیه دیگر خداوند می فرماید:
و هو الذي مَرَجَ البحرينِ هذا عَذبٌ فُراتٌ و هذا مِلحً اُجاجً وَ جَعَلَ بَينَهما بَرزَخا و حِجراً مَهجوراً [2]
و اوست كسي كه دو دريا را موج زنان به سوي هم روان كرد اين يكي شيرين و آن يكي شور و تلخ است وميان آندو حريمي استوار قرار داد.
آیات دیگری هم که به این مسئله ربط دارند می آوریم:
وَمَا يَسْتَوِي الْبَحْرَانِ هَذَا عَذْبٌ فُرَاتٌ سَائِغٌ شَرَابُهُ وَهَذَا مِلْحٌ أُجَاجٌ وَمِن كُلٍّ تَأْكُلُونَ لَحْمًا طَرِيًّا وَتَسْتَخْرِجُونَ حِلْيَةً تَلْبَسُونَهَا وَتَرَى الْفُلْكَ فِيهِ مَوَاخِرَ لِتَبْتَغُوا مِن فَضْلِهِ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ [3]
اين دو دريا يکسان نيستند: يکی آبش شيرين و گواراست و يکی شور و تلخ، از هر دو گوشت تازه می خوريد، و از آنها چيزهايی برای آرايش تن خويش بيرون می کشيد و می بينی که کشتيها برای يافتن روزی و غنيمت، آب را میشکافند و پيش می روند، باشد که سپاسگزار باشيد
سوره مباركه نمل آيه 61 چنین آمده است:
اَمَّنْ جَعَلَ الْاَرْضَ قَرَارًا وَ جَعَلَ خِلالَهَا اَنْهَارًا وَ جَعَلَ لَهَا رَوَاسِیَ وَ جَعَلَ بَينَ الْبَحْرَيْنِ حَاجِزًا ءَاِلهٌ مَعَ اللهِ بَلْ اَکْثَرُهُمْ لَا يَعْلَمُونَ [4]
[آيا شريكانى كه مىپندارند بهتر است] يا آن كس كه زمين را قرارگاهى ساخت و در آن رودها پديد آورد و براى آن، كوهها را [مانند لنگر] قرار داد، و ميان دو دريا برزخى گذاشت؟ آيا معبودى با خداست؟ [نه،] بلكه بيشترشان نمىدانند.
اما بررسی اعجازآور بودن ایم مسئله:
آیات مرتبط دو دسته می باشند:
1. در آن آیات به چگونگی بودن دو دریا چیزی گفته نشده؛
2. آیاتی که در آن اشاره به شوري و شيريني دو بحر دارد.
در سوره رحمان چنین بیان شده است:
· با هم برخورد كنند؛
· مانعي بين آن دو دریا وجود دارد كه نمی گذارد آن دو با هم مخلوط شوند؛
· از دو دریا لؤلؤ و مرجان استخراج مي شود؛
در سوره فرقان هم ویژگی های دو دریا بیان شده است:
· يكي از دو دریا داراي آب شور و ديگري داراي آب شيرين می باشد؛
· مانعي استوار بين آن دو وجود دارد که «حجراً محجورا» است؛
با در نظر گرفتن ویژگی های دریاها و مانع بین آنها که در آیات فوق مطرح شده، به برخی نتائج می توان دست یافت. جالب است چرا خداوند برزخی که در سوره فرقان آمده با برزخی که در سوره الرحمن آمده متفاوت است؟ آیا این برزخی که در سوره فرقان توصیف شده فرق دارد با آن مانع ای که در سوره الرحمن آمده است؟ مثلا در سوره رحمان دو دریا که مطرح شده است، یکی شیرین و دیگری شور است. جالب است که مرجان ها موجوداتی هستند که در آب شور زندگی می کنند. در آيه شريفه مىفرمايد «لؤلؤ» و «مرجان» از آن دو دريا استخراج مىشوند، در حالى كه به باور دانشمندان تنها از درياى شور استخراج مىشوند، نه درياى شيرين، راز اين بيان چيست؟ در اين مورد ديدگاهها متفاوت است:
1 – «زجاج» در پاسخ مىگويد: بدان دليل در آيه اين گونه آمده است كه آن دو دريا در حقيقت يك دريا مىباشد كه بخشى از آب آن شور است و بخشى ديگر شيرين؛ از اين رو از هر قسمت آن «مرواريد» خارج گردد بسان اين است كه از هر دو بخش استخراج شده است.
2 – امّا به باور «كلبى» آيه مورد بحث نظير اين آيه است كه مىفرمايد:و جعل القمر فيهن نوراً(سوره نوح 16) و ماه را در ميان آنها روشنىبخش گردانيد…و يا نظير اين آيه كه مىفرمايد: يا معشر الجن و الأنس الم يأتكم رسل منكم يقصون عليكم آياتى …(انعام 130) هان اى گروه پريان و آدميان، آيا از ميان شما فرستادگانى نيامدند كه آيات مرا بر شما بخوانند و از ديدار اين روزتان به شما هشدار دهند؟
و اين در حالى است كه مىدانيم در آيه نخست در يكى از آنها نور و روشنايى است و در آيه دوم نيز روشن است كه پيامبران از فرزندان انسان بودند، نه از پريان وموجودات نامرئى.
3 – «ابن عباس» مىگويد: منظور اين است كه: «لؤلؤ» و «مرجان» از آب آسمان و زمين فراهم شده و استخراج مىگردد، چرا كه وقتى باران از آسمان فرو مىريزد، صدف دهان مىگشايد و آن قطره باران را مىگيرد و «لؤلؤ» از همان قطره باران در دل صدف پديد مىآيد. به همين جهت در آيه آمده است كه: از آن دو دريا لؤلؤ و مرجان استخراج مىگردد.
4 – گروهى از جمله «سلمان»، «سفيان ثورى» و «سعيد بن جبير» روايت آوردهاند كه: منظور از دو دريا، در آيه مورد بحث درياى ولايت و درياى عصمت و رسالت است كه در وجود گرانمايه على و فاطمه – كه درود خدا بر آنان باد – پديدار گرديد، مىباشد و فاصله ميان آن دو نيز وجود ارزشمند پيامبر است، و «لؤلؤ» و «مرجان» عبارتند از امام حسن و حسين – كه درود خدا بر آنان باد –
5- از ديدگاه پارهاى مرواريد تنها با برخورد آب شيرين و شور به يكديگر پديد مىآيد، و اين نزد غواصها مشهور است
