این دو واژه عربی می باشد که بعضی زبانشناسان آنها را مترادف با یکدیگر بیان کرده اند. اما فکر ما این است که خضوع مختص به بدن و جسم آدمی است ولی خشوع مختص قلب و دل می باشد. چون خشوع به معنای تذلل در دل و کوچک دیدن خود در مقابل خداوند عالم است. به عبارتی دیگر خضوع فروتنی و تواضع ظاهری در برابر معبود است.
مثلا موقعی که به نماز اقامت کردیم باید به آداب نماز مراعات کنیم. رو به قبله آرام ایستاده و اثناء نماز حرکتها را درست بدون عجله انجام بدهیم. این خضوع است. ولی خشوع از نظر ما یک مرتبه بالاتر از خضوع می باشد چون چنانچه گفتیم خشوع مختص قلب انسان است. یعنی هنگام نماز نتنها اعضاء، همچنین قلب انسان متوجه خدا باشد همين‌طوری که ظاهرش، متوجه حق است. و کسی که هم ظاهری و هم باطنیش متوجه خدا است می گویند فلانی خاشع و خاضع است.
به آیاتی چند توجه فرمایید:
قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ. الَّذِينَ هُمْ فِي صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَ. (به راستى كه مؤمنان رستگار شدند. همانان كه در نمازشان فروتنند) (مومنون 1-2)
فَاسْتَجَبْنَا لَهُ وَوَهَبْنَا لَهُ يَحْيَى وَأَصْلَحْنَا لَهُ زَوْجَهُ إِنَّهُمْ كَانُوا يُسَارِعُونَ فِي الْخَيْرَاتِ وَيَدْعُونَنَا رَغَبًا وَرَهَبًا وَكَانُوا لَنَا خَاشِعِينَ (انبیاء 90)
پس [دعاى] او را اجابت نموديم و يحيى را بدو بخشيديم و همسرش را براى او شايسته [و آماده حمل] كرديم زيرا آنان در كارهاى نيك شتاب مى نمودند و ما را از روى رغبت و بيم مى خواندند و در برابر ما فروتن بودند
وَاسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ وَإِنَّهَا لَكَبِيرَةٌ إِلَّا عَلَى الْخَاشِعِينَ
از شكيبايى و نماز يارى جوييد و به راستى اين [كار] گران است مگر بر فروتنان (بقره 45)
لَمْ يَأْنِ لِلَّذِينَ آمَنُوا أَنْ تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِكْرِ اللَّهِ وَمَا نَزَلَ مِنَ الْحَقِّ وَلَا يَكُونُوا كَالَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ مِنْ قَبْلُ فَطَالَ عَلَيْهِمُ الْأَمَدُ فَقَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَكَثِيرٌ مِنْهُمْ فَاسِقُونَ (حدید 16)
آيا براى كسانى كه ايمان آورده اند هنگام آن نرسيده كه دلهايشان به ياد خدا و آن حقيقتى كه نازل شده نرم [و فروتن] گردد و مانند كسانى نباشند كه از پيش بدانها كتاب داده شد و [عمر و] انتظار بر آنان به درازا كشيد و دلهايشان سخت گرديد و بسيارى از آنها فاسق بودند
در کتابهای احادیث در این موارد از رسول الله (ص) وارد شده است:
“وَ رُوِیَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (ص) رَأَى رَجُلًا یَعْبَثُ فِی صَلَاتِهِ بِلِحْیَتِهِ فَقَالَ لَوْ خَشَعَ قَلْبُهُ لَخَشَعَتْ جَوَارِحُه”
نقل شده است پیامبر اسلام(ص) مردى را دید در نماز با ریش خود بازى می‌کند. حضرت فرمود: اگر قلب وى خاشع بود جوارح و بدن او نیز خاشع می‌گردید.
