سلام محضر اساتید گرامی
از این که به سوالاتمان پاسخ می دهید مراتب سپاس و قدر دانی خود را اعلام می کنم. سؤالی از محضرتان داشتم در رابطه با جنس فرشتگان و ابلیس استدعا دارم راهنمایی لازم را بفرمایید.
در این مورد نیز مثل همیشه آیات قرآن کریم به اندازه ی کافی روشنگری کرده است؛ در باره این موضوع آیات زیر در قرآن کریم وارد شده است :
وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلَائِکَهِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِیسَ أَبَىٰ وَاسْتَکْبَرَ وَکَانَ مِنَ الْکَافِرِینَ
(یاد بیاور) هنگامی را که به فرشتگان گفتیم: «برای آدم سجده کنید» پس (همگی) سجده کردند، جز ابلیس که سرباز زد، و تکبر ورزید، و از کافران شد. (سوره بقره آیه ۳۴)
وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلَائِکَهِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِیسَ کَانَ مِنَ الْجِنِّ فَفَسَقَ عَنْ أَمْرِ رَبِّهِ . أَفَتَتَّخِذُونَهُ وَذُرِّیَّتَهُ أَوْلِیَاءَ مِنْ دُونِی وَهُمْ لَکُمْ عَدُوٌّ ۚ بِئْسَ لِلظَّالِمِینَ بَدَلًا
و (ای پیامبر! برایشان بیان کن) زمانی که به فرشتگان گفتیم :«برای آدم سجده کنید » پس (همه) سجده کردند، بجز ابلیس – که از جن بود – و از فرمان پروردگارش سرپیچید ، آیا او و فرزندانش به جای من دوستان خود می گیرید، در حالی که آنها دشمن شما هستند؟! ستمکاران چه جایگزین بدی دارند .(سوره کهف آیه ۵۰)
آیا با توجه به مرتبط کردن آیات مذکور نمی توان گفت که در آیه ۳۴ سوره بقره منظور از (الا ابلیس) استثناء منقطع است و ابلیس از جنس فرشتگان نیست! بلکه از زمره جنیان است ؟
با تشکر
جواب:
علیکم سلام و رحمت الله
در قرآن کریم فقط از جنس انس و جن خبر داده شد، چنانكه می‌دانیم انس از گل و جن از آتش خلق شده است. دلائل روشنی داریم و اگر به آیات نورانی قرآن دقت كنیم، می‌بینیم كه فرشته از جنس اجنه است.
وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلاَئِکَهِ اسْجُدُواْ لآدَمَ فَسَجَدُواْ إِلاَّ إِبْلِیسَ أَبَى وَاسْتَکْبَرَ وَکَانَ مِنَ الْکَافِرِینَ
“و چون فرشتگان را فرمودیم براى آدم سجده کنید پس بجز ابلیس که سر باز زد و کبر ورزید و از کافران شد [همه] به سجده درافتادند”
اما دلیل آنها که مدعی هستند فرشته از نور آفریده شده اند پایه و اساس قرآنی ندارد. چنانكه می‌دانیم طبق قرآن کریم اجنه دارای جنس مذکر و مؤنث هستند. از آنجا که فرشته هم از جنس اجنه هست، آنها هم دارای دو جنس هستند و زاد ولد دارند. ملائکه در اصل اجنه هستند، فرقشان در این است که ملائکه از جانب خداوند دارای مسؤلیت خاص هستند.
اگر به سؤال شما برگردیم، در این مورد باور ما این است که استثناء منقطع با منطق سازگاری ندارد. لذا فکر نمی کنیم در آیه ۳۴ بقره استثنا منقطع باشد. مگر خداوند به ابلیس که اصلا امر سجده کردن را نداده باشد، مجازات برای سرپیچی می دهد؟! یعنی اگر گفته شما درست باشد، خداوند همین کار را کرد چون امر سجده را به فرشتگان کرد نه به شیطان. علاوه بر این، نباید این گفته را فراموش کرد که در قرآن كریم، به هر موجودی كه با وسوسه و نیرنگ، انسان را از راه خدا باز بدارد و به فساد و انحراف بكشاند، شیطان گفته می‌شود. اما كلمه ابلیس تنها به آن موجودی رانده شده از رحمت الهی اطلاق می‌گردد.
