در دین مرسوم مشهور است که پیامبر اسلام حضرت محمد (ص) ازخواندن و نوشتن آگاهی نداشت ،آیا از منظر قرآنی این رویکرد درست است؟ چطو می شود کسی که خودش از خواندن و نوشتن آگاه نیست از دیگران این کار را می طلبد؟ اين مطلب در مورد پيامبران مخصوصاً خاتم انبيا (ص) كاملاً صدق می كند. نظر جنابعالی در این مورد چیست؟
پاسخ:
در قران کریم هیچ دلیلی وجود ندارد که حضرت محمد (ص) قدرت بر خواندن و نوشتن نداشت، اما گزارش شده كه آن حضرت كتابهایی را كه خداوند متعال پیش از او به پیامبران قبلی نازل كرده نخوانده است. این مطلب را خود قرآن با کمال صراحت در سوره عنکبوت بیان نموده:
وَمَا كُنتَ تَتْلُو مِن قَبْلِهِ مِن كِتَابٍ وَلَا تَخُطُّهُ بِيَمِينِكَ، إِذًا لَّارْتَابَ الْمُبْطِلُونَ (العنكبوت 29/ 48)
“و تو هيچ كتابى را پيش از اين نمى خواندى و با دست [راست] خود [كتابى] نمى نوشتى و گر نه باطل انديشان قطعا به شك مى افتادند”
این آیه به عنوان دلیلی صورت گرفت که پیامبر ما نحوه خواندن و نوشتن را بلد نبود ، البته این رویکرد اشتباه از طریق تأثیر کتب تفسیری صورت گرفت وآنها آیه مذکور را از محتوایش خارج نموده و آن را از هدف واقعی خود جدا کردند.
وَكَذَلِكَ أَنزَلْنَا إِلَيْكَ الْكِتَابَ، فَالَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يُؤْمِنُونَ بِهِ، وَمِنْ هَؤُلَاء مَن يُؤْمِنُ بِهِ، وَمَا يَجْحَدُ بِآيَاتِنَا إِلَّا الْكَافِرُونَ (العنكبوت 29/ 47)
“و همچنين ما قرآن را بر تو نازل كرديم پس آنان كه بديشان كتاب داده ايم بدان ايمان مى آورند و از ميان اينان كسانى اند كه به آن مى گروند و جز كافران [كسى] آيات ما را انكار نمى كند”
و اگر آیه 48 را با آیه ما قبلش بخوانیم ، اشتباه بزرگی را خواهیم دید. كلمه “كتاب” در این آیه بعنوان اسم نکره استفاده شده است. مطابق قواعد زبان عربی، اگر نکره در جمله ای بعد از معرفه از جنس خود آمده باشد نکره به جنس معرفه ای که قبل از آن آمده تبدیل می شود.
بنابراین معنی صحیح آیه عبارت است:”تو پيش ازاين هيچ كتابى ازكتابهای خداوند متعال را قبل از قرآن نمى خواندى”
وَكَذَلِكَ أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ رُوحًا مِّنْ أَمْرِنَا، مَا كُنتَ تَدْرِي مَا الْكِتَابُ وَلَا الْإِيمَانُ، وَلَكِن جَعَلْنَاهُ نُورًا نَّهْدِي بِهِ مَنْ نَّشَاء مِنْ عِبَادِنَا، وَإِنَّكَ لَتَهْدِي إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ (الشورى 42/ 52)
“همانگونه كه بر پيامبران پيشين وحي فرستاديم بر تو نيز روحی را به فرمان خود وحي كرديم، تو پيش از اين نمی دانستی كتاب و ايمان چيست ولی ما آنرا نوری قرار داديم كه بوسيله آن هر كس از بندگان خويش رابخواهيم هدايت ميكنيم، و تو مسلما به سوی راه مستقيم هدايت می كنی”
با اين توضيحات ثابت می شود كه آنچه پیامبراسلام نمی دانست کتابهای قبلی بود. در هیچ آیات وجود ندارد که اشاره نماید حضرت پیامبر خواندن و نوشتن نمی دانست. بلکه دلایلی وجود دارد که او ازآنها آگاه بود و خودش قرآن را تلاوت می کرد. حقيقت امر آن است كه آن حضرت دردوران رسالت هم ميخوانده و هم می نوشته است. چطور كسی كه نمی تواند بخواند و بنوسيد، ولی می تواند كتاب را به ديگران بياموزد؟
پس چرا مبلغین دین سنتی ادعامی کنند که پیامبر خواند و نوشتن نمی دانست؟
آرى، برخی اعتقاد دارند که عدم آگاهی پیامبر از خواندن و نوشتن موید نبوت او است. فکر می نمایند اگر اعتراف کرده باشیم که وی به خواندن و نوشتدن بلد بود در چنين وضعی ممكن است وسوسه و ترديدهايی پيش بيايد كه اين كتاب مولود انديشههای او است يا از جايی آموخته است. و تمام اشتباه در این نقطه است، مگر کسانی که نوشتن و خواندن آگاهی دارند می توانند کتابی مانند قران بنویسند؟ در جهان نویسندگانی زیادی دارد، مگر آنها موفق شدند کتابی مانند قران بنویسند؟ کسی که قران را بدرستی می خواند و در باره آیاتش تدبر نماید حتی اگر دانشمندترین و فهم ترین مردم باشد با اطمینان می داند اینها کلام انسان نیست.
{قُلْ لَئِنِ اجْتَمَعَتِ الْإِنْسُ وَالْجِنُّ عَلَى أَنْ يَأْتُوا بِمِثْلِ هَذَا الْقُرْآنِ لَا يَأْتُونَ بِمِثْلِهِ وَلَوْ كَانَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ ظَهِيرًا} (الإسراء 17/ 88)
بگو که اگر جن و انس متّفق شوند که مانند این قرآن کتابی بیاورند هرگز نتوانند مثل آن آورند هر چند همه پشتیبان یکدیگر باشند.
