انسان و مساله اختیار

سلام علیکم

چرا خدای متعال انسان را با دوزخ مجازات می نماید؟ مگر سرنوشت انسان در دست خدا نیست؟ مگر خدای متعال خودش بهشتی یا جهنمی بودن انسان را تعیین نمی کند؟

پاسخ:

علیکم سلام

انسان موجودي است داراي عقل و شعور و اراده و قوة انتخاب و ترجيح، از اينرو انسان قادر است عملي را كه صددرصد با غرايز طبيعي و حيواني او هماهنگ و موافق است، در صورتي كه عامل بازدارنده خارجي وجود نداشته باشد، به حكم تشخيص عقل و مصلحت انديشي ترك كنند، قادر است عملي را كه صددرصد مخالف طبيعت اوست و هيچ گونه عوامل اجباركننده ای هم از خارج وجود نداشته باشد، به حكم مصلحت انديشی و نيروی خرد، آن را انجام دهد. زيرا انسان چون حيوان نيست كه تحت تأثير غرايز و رغبتهاي درونی باشد و در مقابل اميال درونی اش دست بسته و مسخر باشد، بلكه او از نوعی آزادی و حريت برخوردار است.

يعني اگر همة عوامل براي يک حيوان در انجام يک عمل غريزی فراهم باشد، او الزاما به انجام آن عمل مبادرت خواهد كرد، و حال آن كه در مورد انسان چنين نيست، بلكه انجام چنين عملي مشروط است به تشخيص قوة عقل او و هيچ عاملی نمي تواند بر خلاف رغبت و رضا و تشخيص دروني اش او را وادار به انجام عملي كند.

در واقع ، این نظر گسترده اساساً غلط است  که خدا جهنمی یا بهشتی بودن انسان را خودش از پیش تعیین کرده است. این نظر کسانی است که به  عقیده “جبریه” اعتقاد دارند. دلیل این اعتقاد را باید در جهل مردم از ادیان ، به ویژه از اسلام جستجو کرد. جبريه معتقد است که بر انسان جبر کامل حاکم است و هر آنچه از انسان سر می زند به اختيار خودش نبوده و اراده و اختيارى و قدرتی از خود ندارد و خدای متعال وی را مجبور کرده است.

آیا کسانی که  به این عقیده اعتقاد دارند مگر فکر نمی کنند که اگر خداوند انسان را قبلاً  جهنمی  آفریده است ، پس چرا او را در این دنیا امتحان می کند؟ بدون شک این ایده کاملا پوچ است.

اما قرآن کریم این را تأیید نمی کند. قران کریم می گوید که انسان شخصيتی مستقل و آزاد دارد و  انسان كارهای خود را با حریت و انتخاب خود انجام دهد.

خدای متعال در کتاب خود می فرماید:

“وَأَن لَّيْسَ لِلْإِنسَانِ إِلَّا مَا سَعَى‏” (نجم ۳۹)

بر آدمی جز نتیجه تلاش وی چیزی نیست”

و همچنین  می‏فرماید:

“كُلُّ نَفْسٍ بِمَا كَسَبَتْ رَهِينَةٌ ” (مدثّر ۳۸)

“هركسى در گرو چيزى است كه كسب كرده است. “.

“مَنْ عَمِلَ صَالِحاً فَلِنَفْسِهِ وَمَنْ أَسَآءَ فَعَلَيْهَا وَمَا رَبُّكَ بِظَلاَّمٍ لِّلْعَبِيدِ” (فصلت ۴۶)

“هر كس كار نیكی انجام دهد، به سود خود انجام داده و هر كس كار بد انجام داده است، بر زیان خود او می‏باشد و خدای تو بر بندگان ستم نمی‏كند”

دلیل چنین تصورات غلطی دور شدن مسلمانان از قرآن است ، شما نمی توانید تصور کنید که چه قدر مذاهب و فرقهای جعلی  بدلیل دوری مسلمانان  از کتاب خدا  ظهور کرده است.  بنابراین ، ما یک منبع داریم ، و آن قرآن کریم است.