زبان اشیاء در قران کریم

قران کریم از تمام مخلوقات بحث می کند گاه وجودات ذي شعور و گاه موجودات بی شعور. در این مقاله به آیاتی که از مخلوقات جز فرشتگان و اجنه بحث می کند توجه خواهیم کرد و با انسان مقایسه خواهیم نمود. يكي از حقايق و معارف بلند قرآن، اين است كه سراسر ذرات جهان، خدا را سجده مي كنند، و به حمد و ثنا و تسبيح و تقديس او اشتغال مي ورزند و اين حقيقت جز از قرآن، از هيچ مكتبي به اين گستردگي شنيده نشده است؛ به عبارت روشن تر، همه ذرات وجود، از دل اتم ها گرفته تا درون كهكشان ها و سحابي ها اين سه وظيفه بزرگ را انجام مي دهند . همان گونه که من و شما تسبیح می گوییم. هر موجودی زبان مخصوص خود را دارد..

آسمانها و زمین

آسمانها و زمین در حالی که پیوسته بودند بعد از انفجار خلق  شد است. خدای تعالی می فرماید:

“آيا كسانى كه كفر ورزيدند ندانستند كه آسمانها و زمين هر دو به هم پيوسته بودند و ما آن دو را از هم جدا ساختيم و هر چيز زنده‏ اى را از آب پديد آورديم آيا [باز هم] ايمان نمى ‏آورند” (انبیاء 30)

عهد آسمانها و زمین با خدا

خدا ابتدا زمین را آفرید. دانشمندان براین باورند که خلق آسمان هفت‌گانه، در مرحله‌ی بعد از خلق زمین و آسمان صورت گرفته است.

بگو آيا اين شماييد كه واقعا به آن كسى كه زمين را در دو هنگام آفريد كفر مى ‏ورزيد و براى او همتايانى قرار مى‏ دهيد اين است پروردگار جهانيان. و در [زمين] از فراز آن [لنگرآسا] كوهها نهاد و در آن خير فراوان پديد آورد و مواد خوراكى آن را در چهار روز اندازه‏ گيرى كرد [كه] براى خواهندگان‏درست [و متناسب با نيازهايشان] است. سپس آهنگ [آفرينش] آسمان كرد و آن بخارى بود پس به آن و به زمين فرمود خواه يا ناخواه بياييد آن دو گفتند فرمان‏پذير آمديم. پس آنها را [به صورت] هفت آسمان در دو هنگام مقرر داشت و در هر آسمانى كار [مربوط به] آن را وحى فرمود و آسمان [اين] دنيا را به چراغها آذين كرديم و [آن را نيك] نگاه داشتيم اين است اندازه‏ گيرى آن نيرومند دانا.

آسمانها شکاف برخواهد داشت  و در روی زمین تغییراتی خواهد شد

آنگاه كه آسمان زهم بشكافد. و پروردگارش را فرمان برد و [چنين] سزد. و آنگاه كه زمين كشيده شود. و آنچه را كه در آن است بيرون افكند و تهى شود. و پروردگارش را فرمان برد و [چنين] سزد. (انشقاق 1-5)

تحت امر بودن آسمان و زمین

و گفته شد اى زمين آب خود را فرو بر و اى آسمان [از باران] خوددارى كن و آب فرو كاست و فرمان گزارده شده و [كشتى] بر جودى قرار گرفت و گفته شد مرگ بر قوم ستمكار (هود 44)

گفتيم اى آتش براى ابراهيم سرد و بى‏آسيب باش. و خواستند به او نيرنگى بزنند و[لى] آنان را زيانكارترين [مردم] قرار داديم.

غمگین شدن آسمان و زمین

آُسمان و زمین از اشتباهات انسان متاثر می شوند:

و گفتند [خداى] رحمان فرزندى اختيار كرده است.واقعا چيز زشتى را [بر زبان] آورديد. چيزى نمانده است كه آسمانها از اين [سخن] بشكافند و زمين چاك خورد و كوهها به شدت فرو ريزند. از اينكه براى [خداى] رحمان فرزندى قايل شدند (مریم 88-91)

ولی مجازات گناهکاران به آسمان و زمین اثر نمی گذارد ما این را از آیات ذیل می فهمیم: 

و به يقين پيش از آنان قوم فرعون را بيازموديم و پيامبرى بزرگوار برايشان آمد.كه [به آنان گفت] بندگان خدا را به من بسپاريد زيرا كه من شما را فرستاده‏ اى امينم. و بر خدا برترى مجوييد كه من براى شما حجتى آشكار آورده‏ ام. و من به پروردگار خود و پروردگار شما پناه مى برم از اينكه مرا سنگباران كنيد. و اگر به من ايمان نمى ‏آوريد پس از من كناره گيريد. پس پروردگار خود را خواند كه اينها مردمى گناهكارند. [فرمود] بندگانم را شبانه ببر زيرا شما مورد تعقيب واقع خواهيد شد.و دريا را هنگامى كه آرام است پشت‏ سر بگذار كه آنان سپاهى غرق‏ شدنى‏ اند. [وه] چه باغها و چشمه ‏سارانى [كه آنها بعد از خود] بر جاى نهادند. و كشتزارها و جايگاه ‏هاى نيكو. و نعمتى كه از آن برخوردار بودند. [آرى] اين چنين [بود] و آنها را به مردمى ديگر ميراث داديم. و آسمان و زمين بر آنان زارى نكردند و مهلت نيافتند ( دخان 17-29)

سنگها و کوهها

خدا می فرماید:

سپس دلهاى شما بعد از اين [واقعه] سخت گرديد همانند سنگ يا سخت‏ تر از آن چرا كه از برخى سنگها جويهايى بيرون مى‏ زند و پاره‏ اى از آنها مى ‏شكافد و آب از آن خارج مى ‏شود و برخى از آنها از بيم خدا فرو مى ‏ريزد و خدا از آنچه مى ‏كنيد غافل نيست (بقره 74)

اگر اين قرآن را بر كوهى فرومى‏ فرستاديم يقينا آن [كوه] را از بيم خدا فروتن [و] از هم ‏پاشيده مى‏ ديدى و اين مثلها را براى مردم مى‏ زنيم باشد كه آنان بينديشند (الحشر 21)

عالم پرنده­ها

پرنده ها مخلوقاتی هستند که پرواز می کنند.به خاطر این که مورچه ها هم می توانند پرواز کنند، جزو پرنده­ها هر چند که می بینیم بال ندارند. پرونده­ها در جستجوی غذا از درختی به درخت دیگر پرواز می کنند. نکته ی عجیب اینجا مورچه های پرنده است که اغلب در گروه های بزرگ و متراکم از درختی به درخت دیگر پرواز می کنند.

  در باره این مساله برخی اطلاعات در قران کریم  در رابطه با حضرت سلیمان به ما رسیده است. در قران می فرماید:

و براى سليمان سپاهيانش از جن و انس و پرندگان جمع‏آورى شدند و [براى رژه] دسته دسته گرديدند. تا آنگاه كه به وادى مورچگان رسيدند مورچه‏ اى [به زبان خويش] گفت اى مورچگان به خانه ‏هايتان داخل شويد مبادا سليمان و سپاهيانش نديده و ندانسته شما را پايمال كنند. [سليمان] از گفتار او دهان به خنده گشود و گفت پروردگارا در دلم افكن تا نعمتى را كه به من و پدر و مادرم ارزانى داشته اى سپاس بگزارم و به كار شايسته‏ اى كه آن را مى ‏پسندى بپردازم و مرا به رحمت‏ خويش در ميان بندگان شايسته‏ ات داخل كن.

و جوياى [حال] پرندگان شد و گفت مرا چه شده است كه هدهد را نمى ‏بينم يا شايد از غايبان است.قطعا او را به عذابى سخت عذاب مى ‏كنم يا سرش را مى برم مگر آنكه دليلى روشن براى من بياورد. پس ديرى نپاييد كه [هدهد آمد و] گفت از چيزى آگاهى يافتم كه از آن آگاهى نيافته‏ اى و براى تو از سبا گزارشى درست آورده‏ ام. من [آنجا] زنى را يافتم كه بر آنها سلطنت میکرد و از هر چيزى به او داده شده بود و تختى بزرگ داشت.

او و قومش را چنين يافتم كه به جاى خدا به خورشيد سجده مى كنند و شيطان اعمالشان را برايشان آراسته و آنان را از راه [راست] باز داشته بود در نتيجه [به حق] راه نيافته بودند.[آرى شيطان چنين كرده بود] تا براى خدايى كه نهان را در آسمانها و زمين بيرون مى ‏آورد و آنچه را پنهان مى داريد و آنچه را آشكار مى ‏نماييد مى‏ داند سجده نكنند. خداى يكتا كه هيچ خدايى جز او نيست پروردگار عرش بزرگ است. گفت‏ خواهيم ديد آيا راست گفته‏ اى يا از دروغگويان بوده‏ اى. اين نامه مرا ببر و به سوى آنها بيفكن آنگاه از ايشان روى برتاب پس ببين چه پاسخ مى‏ دهند. [ملكه سبا] گفت اى سران [كشور] نامه‏ اى ارجمند براى من آمده است. كه از طرف سليمان است و [مضمون آن] اين است به نام خداوند رحمتگر مهربان. بر من بزرگى مكنيد و مرا از در اطاعت درآييد. گفت اى سران [كشور] در كارم به من نظر دهيد كه بى‏حضور شما [تا به حال] كارى را فيصله نداده‏ ام (نمل 17-32)

عبادت  اشیاء

همه مخلوقات تسبیح خدا می­گویند: در تمام موجودات عبودیت وجود دارد؛ و هدف از خلقت تک تک موجودات این است که عبد خدا شوند.

آسمانهاى هفتگانه و زمين و هر كس كه در آنهاست او را تسبيح مى‏ گويند و هيچ چيز نيست مگر اينكه در حال ستايش تسبيح او مى‏ گويد ولى شما تسبيح آنها را درنمى‏ يابيد به راستى كه او همواره بردبار [و] آمرزنده است (اسراء 44)

ولی پرنده ها فرق می کنند. آنان علاوه بر تسبیح مانند مخلوقات عاقل صلوات می­فرستند.   صلوات در قران کریم به معنی دعا و نماز است. در آیه دیگر می فرماید:

آيا ندانسته‏ اى كه هر كه [و هر چه] در آسمانها و زمين است براى خدا تسبيح مى‏ گويند و پرندگان [نيز] در حالى كه در آسمان پر گشوده‏ اند [تسبيح او مى‏ گويند] همه ستايش و نيايش خود را مى‏ دانند و خدا به آنچه مى كنند داناست (نور 41)

تکلم زمین در آخرت 

در آخرت زمین تکلم خواهد کرد و اسرار خیش را آشکار خواهد ساخت.خداى متعال در آیه 4 سوره «زلزله» به مسأله تکلم زمین در قیامت اشاره کرده، مى فرماید:

آنگاه كه زمين به لرزش [شديد] خود لرزانيده شود. و زمين بارهاى سنگين خود را برون افكند. و انسان گويد [زمين] را چه شده است. آن روز است كه [زمين] خبرهاى خود را باز گويد. [همان گونه] كه پروردگارت بدان وحى كرده است. (زلزال 1-5)

انسان و اشیاء

اگر اين قرآن را بر كوهى فرومى‏ فرستاديم يقينا آن [كوه] را از بيم خدا فروتن [و] از هم ‏پاشيده مى‏ ديدى و اين مثلها را براى مردم مى‏ زنيم باشد كه آنان بينديشند (حشر 21)

آسمانها و زمین توانای اعتراض به امر خدا ندارند. باین خاطر آنان در دنیا در امتحان نیستند. ولی انسان اینچنین نیست. خدا در مورد این موضوع می فرماید:

ما راه را به او نشان داديم خواه شاكر باشد و پذيرا گردد يا ناسپاس( انسان 3)

انسان توانای اعتراض دارد و باین سبب در امتحان است. او می تواند به امر خدا رعایت کند و اگر نمی خواهد می تواند تابع نشود.

ما امانت [الهى و بار تكليف] را بر آسمانها و زمين و كوهها عرضه كرديم پس از برداشتن آن سر باز زدند و از آن هراسناك شدند و[لى] انسان آن را برداشت راستى او ستمگرى نادان بود (احزاب 72)

در آیه منظور از” جهول” نادان نیست بلکه کسی است که با اوامر خدا مراعات نمی کند. در اصل کار انسان جاهل و ظالم نیست ولی خود را به آن حال می گذارد. اگر انسان ظالم و جاهل بود خدا به او امنت خود را اعتماد نکرد بود. چون خدا امانت خود را به ناقابل نمی دهد.

خدا به شما فرمان مى‏ دهد كه سپرده ‏ها را به صاحبان آنها رد كنيد و چون ميان مردم داورى مى ‏كنيد به عدالت داورى كنيد در حقيقت نيكو چيزى است كه خدا شما را به آن پند مى‏ دهد خدا شنواى بيناست (نساء 58)

آیه بعدی این موضوع را خوب توضیح می دهد:

آرى چنين است] تا خدا مردان و زنان منافق و مردان و زنان مشرك را عذاب كند و توبه مردان و زنان با ايمان را بپذيرد و خدا همواره آمرزنده مهربان است (احزاب 73)

پروفسور عبد العزیز بایندر