با سلام. استاد، وقتی در مورد منحصر بودن توسل به خداوند حرف می زنیم عده ای در جواب می گویند:” ما پیامبر صلی الله علیه وسلم و اهل بیت را شرکاء خدا نمی دانیم ولی به عنوان اشخاص والا مرتبه (دارای اختیارات خاص)از آنها کمک می خواهیم، همانند کمکی که در کارهای روزمره از دیگران می گیریم، در این صورت مگر ما به خدا شرک ورزیده ایم؟”
شما چه جوابی به این افراد می دهید؟
و علیکم السلام
در جواب به طرفداران توسل از قرآن کریم جواب می دهیم:
۱٫ أَلا لِلَّهِ الدِّینُ الْخالِصُ وَ الَّذِینَ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِهِ أَوْلِیاءَ ما نَعْبُدُهُمْ إِلاَّ لِیُقَرِّبُونا إِلَى اللَّهِ زُلْفى إِنَّ اللَّهَ یَحْکُمُ بَیْنَهُمْ فِی ما هُمْ فِیهِ یَخْتَلِفُونَ إِنَّ اللَّهَ لا یَهْدِی مَنْ هُوَ کاذِبٌ کَفَّار (۱)
[اى مردم] آگاه باشید که دین پاک توحیدى از آن خداوند است. کسانى که به غیر از خداوند سرپرست و صاحبانى براى خود قائل مى شوند، [چنین مى گویند:] «ما اینها را به این دلیل مى پرستیم که شفیع ما و واسطه ى نزدیکى ما به خداوندند.» خداوند در روز قیامت بین موحّدان و مشرکان در آنچه اختلاف دارند حکم مى فرماید.
۱٫ خداوند به پیامبر ما امر می کند که این حرف را بگوید:
قل لا أملک لنفسی نفعا ولا ضرا إلا ما شاء الله (۲)
۱٫ ولقد خلقنا الإنسان ونعلم ما توسوس به نفسه ونحن أقرب إلیه من حبل الورید (۳)
مسلّماً ما خالق انسان بودیم و ما به وسوسه هاى نفسانى او بخوبى آگاهى داریم و به انسان از رگ گردن او نزدیکتر هستیم.
۱٫ یَدْعُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ ما لا یَضُرُّهُ وَ ما لا یَنْفَعُهُ ذلِکَ هُوَ الضَّلالُ الْبَعِیدُ (۴)
آن وقت به جاى خداوند سراغ کسانی یا چیز های دیگر مى روند که بیهوده اند: نه توان ضرر رساندن به آنها را دارند و نه توان کمک و این گمراهى شدیدى است.
۱٫ یَدْعُوا لَمَنْ ضَرُّهُ أَقْرَبُ مِنْ نَفْعِهِ لَبِئْسَ الْمَوْلى وَ لَبِئْسَ الْعَشِیرُ (۵)
آنها به معبودهایى متوسّل مى شوند که ضررشان بیش از نفعشان است، آنها چه بد سرپرستها و چه بد دوستانى براى بت پرستها هستند!
آیاتی که به این معنی آمده در قرآن کریم فراوان است. طرفداران توسل یک آیه را تقطیع کرده آن را دلیل بر اعتقاد خود می دانند. آیه این است: “وابتغوا الیه وسیله”
ب: معنای الوسیله در قرآن
با تأمل و تفکر خواهیم یافت که توسل و وسیله فقط معنای تقرب به خداوند تبارک و تعالی با انجام عمل صالح را دارد. “واستعینوا بالصبر و الصلاه”
کلمه الوسیله در دو جای قرآن کریم و در سوره های مائده و اسراء ذکر شده است؛ خداوند می فرماید:”یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ اتَّقُواْ اللّهَ وَابْتَغُواْ إِلَیهِ الْوَسِیلَهَ وَجَاهِدُواْ فِی سَبِیلِهِ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ” «ای کسانی که ایمان آوردهاید از خدا پروا کنید و در پی وسیله [برای تقرب] به او باشید و در راه او جهاد کنید باشد که رستگار شوید» و می فرماید:* أُولَئِکَ الَّذِینَ یَدْعُونَ یَبْتَغُونَ إِلَى رَبِّهِمُ الْوَسِیلَهَ أَیُّهُمْ أَقْرَبُ وَیَرْجُونَ رَحْمَتَهُ وَیَخَافُونَ عَذَابَهُ إِنَّ عَذَابَ رَبِّکَ کَانَ مَحْذُورًا* «آن کسانی را که ایشان می خوانند در پی وسیله [برای تقرب] به او هستند کدام یک از آنها [به او] نزدیکترند و به رحمت وی امیدوارترند و از عذابش می ترسند چرا که عذاب پروردگارت در خور پرهیز است ».
در مورد آیه اول «اتقوا الله» یعنی خدا را در آن چه که شما را به آن امر کرده و از آن نهی نموده اطاعت کنید«و ابتغوا الیه الوسیله» یعنی با عمل به آنچه که خداوند از آن راضی است به او تقرب جویید. در آیه دیگر چنین آمده است: قل ادعوا الذین زعمتم من دونه فلا یملکون کشف الضر عنکم ولا تحویلا أولئک الذین یدعون یبتغون إلى ربهم الوسیله أیهم أقرب ویرجون رحمته ویخافون عذابه إن عذاب ربک کان محذورا (اسرا ۵۶-۵۷)
(اى پیامبر!) بگو: «آنچه را که پایینتر از خداوند (من دونه همیشه معنی غیره نمی دهد، بلکه معنی آن پایینتر را هم می دهد که متأسفانه در ترجمه های قرآن این معنی را رها می کنند!) قرار داده اید به کمک بخوانید آنها نه مى توانند مشکل شما را برطرف سازند و نه مى توانند به نوعى تحوّلى در آن ایجاد کنند، (و از شدّت آن حتّى اندکى بکاهند).
آنها، (فرشتگان و یا مسیح و عُزَیر یا اولیای دیگر) وجودهایى هستند که خود براى تقرّب هر چه بیشتر به آفریدگارشان وسیله اى مى جویند و به رحمت او امید مى ورزند و از عذاب او مى ترسند: همانا عذابِ آفریدگار پروردگار تو به واقع ترس دارد و باید از آن بر حذر باشند .
چرا وقتی حرف از شرک می زنیم اصلا فکر نمی کنیم که آیه مسیحیان یا دیگر مشرکان را خداوند مثال می آورد که مسلمانان همانند آنان مشرک نشوند؟ آخر خود مسیحیان ایمان به قرآن ندارند؟! چه فایده از این که آنها در قرآن مطرح می شوند می تواند داشته باشد؟! پس بین مؤمنین به قرآن هم می توانند کسانی باشند که اشتباه آنان را تکرار کنند و خداوند به مسلمانان این اخطار را می دهد که همانند آنها مشرک نشوند.
در کار های روزمره از یک دیگر کمک می گیریم که در این حالت هم کمک کننده و هم کمک گیرنده محدود هستند. چون در عین حال کمک گیرنده می تواند در چیز دیگر به کمک خود آن کمک کننده بیاید. و این کمک ها در چارچوب امور دنیوی است. اما مسأله توسل را نمی توانیم به آن تشبیه کنیم. چرا که:
۱٫ کمک کننده اصلی عالم مطلق است که همه را خودش خلق کرده است. بنابراین در بندگی هم صالح و هم فاسق در یک ربته به نام مخلوقات قرار دارند، لذا اگر کسی را از بندگان خدا وسیله قرار دهیم، مثل این می ماند که گوش راست با دست چپ با چرخاندن از پشت گرفته شود. چرا که خداوند از حبل الورید نزدیکتر است؛
۲٫ معنی توسل این خواهد شد که در فلان مسأله وسیله، مثلا پیامبر صلی الله علیه وسلم مهربان تر از خدا (استغفر الله)است، و چون خدا کمبود خود دراین زمینه (زیاد مهربان نیست) دانسته، به اولیای خود برخی توانایی را داد تا آنها با دیدن موارد متعدد به خدا کمک کنند که حق بندگانش ضایع نشود.
۳٫ در کمک خواستن روزمره نتیجه کمک را (یا عدم آن را) می بینیم، اما در این توسلی که می کنند، چه کسی جرأت دارد بگوید کمک خداوند نبوده و توسل صحیح و مورد رضایت خداوند است؟
۴٫ آیا خداوند بندگانش را خوب نمی شناسد که نیاز به اولیا داشته باشد تا بداند آیا آنها پیرو اولیا که همان پیروی از قرآن است، بودند یا نه؟
زمر 3
اعراف 188
ق 16
حج 12
حج 13
درود برشما استاد عزیز