واژه اسراف در قرآن کریم بیش از ۲۳ بار آمده است و آن به معنای افراط و تفریط است. اسراف در مسائل اخلاقی فردی و اجتماعی به معنای از حالت اعتدال و میانه‌روی بیرون رفتن است. برخی از صفات اسراف در حوزه اخلاق:
تکبر – که تجاوز از احساس غرورو اعتماد به نفس است که غرور و خودباوری فی نفس ذاته صفات خوبی هستند، اما تجاوز از مرز موجب تکبر می شود که صفت مذمومی است. صرفه جویی هم صفت خوبی است. اما بیش از حد صرف جویی بخل را پدید می آورد…
در کاربردهای قرآن، اسراف مختص به مسائل اقتصادی نیست، بلکه این واژه در آیات قرآنی به معنای هرگونه خروج از اعتدال و میانه‌روی در مسائل مختلف به کار رفته است:
وَالَّذِینَ إِذَا أَنفَقُوا لَمْ یُسْرِفُوا وَلَمْ یَقْتُرُوا وَکَانَ بَیْنَ ذَلِکَ قَوَامًا (فرقان آیه ۶۷)
و کسانىاند که چون انفاق کنند نه ولخرجى مىکنند و نه تنگ مىگیرند و میان این دو [روش] حد وسط را برمىگزینند
در آیه دیگر اسراف با فساد ارتباط مستقیم دارد. در قرآن چنین آمده است:
وَلَا تُطِیعُوا أَمْرَ الْمُسْرِفِینَ* الَّذِینَ یُفْسِدُونَ فِی الْأَرْضِ وَلَا یُصْلِحُونَ (شعرا ۱۵۱ و ۱۵۲)
و فرمان افراطگران را پیروى مکنید* آنان که در زمین فساد مىکنند و اصلاح نمىکنند*
در کاربردهای قرآنی، واژه اسراف با کفر و ظلم و فسق و مانند آن ارتباط تنگاتنگ دارد.انحراف و خروج از حق و عدالت در اعتقادات و اخلاق میتواند به عنوان اسراف مورد سرزنش قرار گیرد. تجاوز از اعتدال امر ناپسندی است، حتی اگر این تجاوز در امور مباح مثل خوردن حلال و یا پوشیدن باشد.
انواع اسراف
چنان که بیان شد از کاربرد واژه اسراف در آیات قرآن می‌توان به این نتیجه رسید که این واژه در حوزه مسایل مختلفی به کار رفته و هدف از آن در همه موارد بیان خروج از اعتدال و حد میانه در مسایل و امور بوده است. در این جا به برخی از موارد اشاره شده در آیات قرآن درباره اسراف می‌پردازیم.
